Powiedz o tym miejscu
pl

Łódź, Kościół św. Antoniego

Możesz dodać zdjęcie!
Aktywny od::
00.00.1723
Adres:
91-520 Łódź ul. Okólna 185
Nr telefonu:
+48 426590202
e-mail:
[email protected]
Strona www:
Region administracyjny:
Województwo łódzkie
Kategoria:
kościół, zabytek
Współrzędne:
51.846317579604,19.471768140738

Kościół św. Antoniego Padewskiego – zbudowany w latach 1701–1723 barokowy, franciszkański kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego, znajdujący się w Łodzi-Łagiewnikach. Od 1946 r. zaliczany jest – wraz z przylegającym do niego klasztorem – do obiektów zabytkowych.

Historia świątyni

Fundacja i pierwsze budowle

Powstanie kościoła (i klasztoru) franciszkanów na tym miejscu wiąże się z opowiadaniem o ukazaniu się św. Antoniego ubogiemu cieśli Jerzemu, pracującemu dla właściciela Łagiewnik Samuela Żeleskiego. Powołane do zbadania okoliczności tego wydarzenia komisje kościelne przesłuchały zaprzysiężonych świadków, a sporządzone dokumenty nuncjusz papieski Palavicini dostarczył do Rzymu. 22 listopada 1680 r. kongregacja rzymska wydała pismo uznające prawdziwość objawień i zezwalające na zatwierdzenie fundacji Samuela Żeleskiego.

Franciszkanie, uznani za prawnych opiekunów wspomnianego miejsca, mogli przystąpić do rozpoczęcia budowy. Na wzgórku Wyglądnica (zwanym tak od miejsca skąd wyglądano bydła powracającego z pola) stanęła najpierw drewniana kaplica, dedykowana św. Antoniemu. Po pewnym czasie przeniesiono ją w inne miejsce – nad łagiewnicki staw – gdzie znajduje się do dzisiaj, obok zbudowanej w późniejszym czasie (ok. 1730 r.) kapliczki św. Rocha i św. Sebastiana.

Na miejscu kaplicy zbudowano drewniany kościół o 3 wieżach i klasztor. Nie jest do końca pewna data ukończenia budowy. Wiadomo tylko, że w październiku 1682 r., przy udziale 15 tysięcy wiernych, uroczyście wprowadzono obraz św. Antoniego do nowej świątyni. Niecały rok później, w sierpniu 1683 r., odbyła się uroczystość konsekracji świątyni.

Powstanie świątyni murowanej

Liczba wiernych, przybywających do antoniańskiego sanktuarium systematycznie rosła, co spowodowało, że po upływie kilkunastu lat drewniany kościół nie był już w stanie wszystkich pomieścić. Decyzja o wzniesieniu murowanego, większego kościoła okazała się koniecznością. Dotychczasowy kościół drewniany rozebrano więc, a budulec wykorzystano do postawienia w pobliżu 4 kaplic: Matki Bożej Anielskiej, Przemienienia Pańskiego, św. Walentego oraz św. Rocha. Tylko ostatnia z nich przetrwała do naszych czasów.

W czerwcu 1701 r. położono kamień węgielny pod budowę murowanego kościoła pw. św. Antoniego. Była to świątynia jednonawowa, na planie krzyża łacińskiego, z półkoliście zamkniętym prezbiterium. Pierwotnie posiadała ona dwie zakrystie (ok. 1824 r. północna zakrystia została przebudowana na kaplicę o. Rafała Chylińskiego). Cała budowa – w trudnych czasach saskich – trwała aż 23 lata. Konsekracji świątyni w dniu 16 maja 1726 r. dokonał arcybiskup gnieźnieński, prymas Teodor Potocki, któremu na pamiątkę wydarzenia na pilastrze południowego transeptu wystawiono portret z okolicznościowym napisem.

W transepcie kościoła, oprócz ołtarzy bocznych, znajdowały się też wejścia do podziemnych krypt. Wejście (dziś zamknięte) od strony północnej prowadziło do miejsc pochówku zarówno zmarłych w Łagiewnikach zakonników, jak też znakomitszych dobrodziejów klasztoru (m.in. ofiarodawcy terenu pod klasztor i kościół – Samuela Żeleskiego z małżonką). Wejście od strony południowej (otwarte) prowadzi do krypty, w której znajdowała się trumna z doczesnymi szczątkami o. Rafała Chylińskiego (po jego beatyfikacji w 1991 r. trumnę przeniesiono do kaplicy jego imienia).

Dwukondygnacyjna fasada główna kościoła zwrócona jest w kierunku zachodnim. W niższej kondygnacji frontonu umieszczono duże okno, oświetlające chór kościelny, oraz wystający balkon. Niegdyś z tego miejsca podczas większych uroczystości grywała miejscowa kapela. W wyższej kondygnacji fasady znajduje się wnęka, a w niej – polichromowana rzeźba patrona kościoła św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus na ręku oraz z lilią.

Czasy upadku Rzeczypospolitej

Przez następne dziesięciolecia franciszkański kościół pełnił rolę ważnego ośrodka kultu dla okolicznych wiernych. W tym miejscu działał – dziś już błogosławiony – o. Rafał Chyliński, tutaj pielgrzymi mieli zapewnioną obsługę duszpasterską (spowiedź, Msza św. przed ołtarzem św. Antoniego, kazania, a nawet możliwość zakwaterowania dla przybywających z daleka). Wprawdzie po rozbiorach Polski ruch pielgrzymkowy znacznie się zmniejszył, jednak nie ustał (do świątyni nadal przybywali okoliczni mieszkańcy)

W 1843 r., dzięki staraniom ówczesnego gwardiana o. Anastazego Stępińskiego, obok kościoła postawiono murowaną, dwukondygnacjową dzwonnicę, zbudowaną na planie kwadratu. Dzwonnica ta przetrwała do dziś, kryjąc w swym wnętrzu trzecią już generację dzwonów (poprzednie nie przetrwały wojen). Wykorzystywano je często, zgodnie z łacińską sentencją vivos voco, mortuos plango, fulgura frango (żywych przywołuję, zmarłych opłakuję, gromy kruszę). Obecne dzwony: Antoni (1450 kg, ton es'), Franciszek (800 kg, ton fis') i Rafał (450 kg, ton b') zostały wykonane w firmie Felczyńskich z Gliwic i zamontowane w 1983 r.

Najtrudniejszym okresem dla sanktuarium był czas po upadku powstania styczniowego. Za pomoc udzielaną powstańcom klasztor franciszkanów skasowano (w listopadzie 1864 r.), a jego mieszkańców wywieziono, do obsługi kościoła zostawiając tylko jednego księdza. W późniejszych latach obsługę duszpasterską kościoła w Łagiewnikach sprawowali księża diecezjalni z pobliskiego Zgierza.

Jednym z nielicznych radosnych wydarzeń w tych czasach było utworzenie przy łagiewnickim kościele parafii pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Jana Chrzciciela, która rozpoczęła działalność 1 stycznia 1902 r. Stało się tak w następstwie starań i licznych pisemnych próśb okolicznej ludności.

Dzieje najnowsze

Obie wojny światowe przysporzyły kościołowi znacznych zniszczeń. Podczas kapitalnych remontów, przeprowadzonych w latach 50-tych XX w., naprawiono m.in. dach kościoła, wyremontowano wiele elementów ołtarzy, założono nową instalację elektryczną i radiofoniczną, odnowiono kryptę o. Rafała Chylińskiego, otynkowano kościół na zewnątrz i pomalowano wewnątrz. Dzięki tym – i późniejszym renowacjom – zachowano do dzisiaj jego dawny, XVIII-wieczny styl.

W 2002 r., z okazji 100-lecia istnienia parafii, pracownicy z Wawelu dokonali konserwacji obydwu obrazów św. Antoniego (cudownego i zasłony) z ołtarza głównego. Jednocześnie na ołtarzu letnim przed kościołem została odsłonięta płaskorzeźba z Chrystusem i św. Antonim, której autorem jest rzeźbiarz Wojciech Gryniewicz.

Odnowiony kościół franciszkański cieszy się dużą popularnością jako jeden z najstarszych, zachowanych barokowych zabytków Łodzi. Oprócz pełnienia funkcji kościoła parafialnego jest on miejscem święceń kapłańskich franciszkanów z pobliskiego seminarium duchownego. W okresie letnim organizowane są w nim koncerty muzyczne, a wiele młodych par decyduje się tam zawrzeć związek małżeński.

Architektura wnętrza

Kościół św. Antoniego charakteryzuje się barokowym, bogato zdobionym wystrojem wnętrza. Składają się na niego polichromowane ołtarze, liczne obrazy i rzeźby ze złoceniami, konfesjonały, epitafia, ambona i organy. Pochodzą one najczęściej z XVII lub XVIII w.

Ołtarz główny św. Antoniego

Główny, polichromowany ołtarz św. Antoniego został ufundowany w 1723 r. przez ówczesnego gwardiana klasztoru – o. Antoniego Trevaniego. W centralnej części ołtarza znajdują się dwa obrazy Świętego z Padwy. Pierwszy (wewnętrzny) pochodzi z XVII w. i jest przykryty srebrną, złoconą sukienką w stylu regencji – przejściowym między barokiem a rokokiem. Drugi obraz (będący zasłoną pierwszego) pochodzi z XVIII w. Św. Antoni przedstawiony jest w bardzo popularny sposób: ubrany w pozłacany habit, w prawej ręce trzyma lilię (symbol niewinności), a lewym ramieniem przytula do siebie Dzieciątko Jezus.

Powyżej – w drugiej kondygnacji – mieści się figura Matki Bożej Niepokalanej w owalnej ramie. Towarzyszą jej – po bokach – aniołowie w ruchliwych pozach. W zwieńczeniu ołtarza, w ramie w formie serca, znajduje się rzeźba Jezusa Ukrzyżowanego. Stojący po obu stronach krzyża aniołowie trzymają w rękach atrybuty Męki Pańskiej.

Kaplica boczna bł. Rafała

Kaplica bł. Rafała Chylińskiego znajduje się w północnej części kościoła, w miejscu dawnej zakrystii. Ok. 1824 r. została ona przebudowana dzięki staraniom ówczesnego gwardiana, o. Karola Chełstowskiego. Działania te miały na celu przygotowanie godnego miejsca, w którym zostałyby złożone relikwie sługi Bożego o. Rafała Chylińskiego po jego ewentualnej beatyfikacji w przyszłości. Beatyfikacja ta odbyła się dopiero w 1991 r.

Na pocz. XIX w. w ołtarzu w kaplicy znajdował się obraz Przemienienia Pańskiego, a w późniejszym czasie – krzyż. Obecnie to miejsce zajmuje obraz bł. Rafała Chylińskiego, autorstwa współczesnego malarza. U stóp ołtarza ustawiona jest trumna z relikwiami tego błogosławionego, osłonięta metalową kratą.

Transept północny

W północnym transepcie kościoła zlokalizowane są dwa barokowe, polichromowane ołtarze ze złoceniami: Matki Bożej Szkaplerznej oraz św. Maksymiliana Kolbego. Ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej, zwanej również Matka Bożą Pocieszenia, został wybudowany dzięki staraniom o. Andrzeja Karaszkiewicza, jednego z przełożonych klasztoru, i sfinansowany ze składek wiernych. W środkowej części ołtarza znajduje się XVII-wieczny obraz olejny Matki Bożej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience z poł. XVIII w. Górna kondygnacja ołtarza prezentuje rzeźby przedstawiające scenę Zwiastowania. Na szczycie ołtarza umieszczono figurę Chrystusa z kulą w ręku.

Pochodzący z XVII w. ołtarz św. Maksymiliana Kolbego wykonany jest z drewna lipowego. Mieści się po prawej stronie ołtarza Matki Bożej Szkaplerznej, tam gdzie niegdyś był ołtarz św. Józefa. W jego centralnej części widnieje obraz św. Maksymiliana, pędzla łódzkiego artysty-malarza Gintowna-Dziewałtowskiego. W kondygnacji powyżej umieszczony jest obraz bł. Salomei, a po bokach – towarzyszące postaciom świętych figurki małych aniołków.

Chór i 24-głosowe organy

Chór muzyczny kościoła, wsparty na dwóch, masywnych filarach, znajduje się powyżej sklepionej krzyżowo kruchty. Organy na chórze, osadzone w modrzewiowym, rokokowym prospekcie pochodzącym z XVIII w., były początkowo jedenastogłosowe. Kilkakrotnie poddawano je gruntowym naprawom.

W latach osiemdziesiątych XX w. podjęto decyzję o przeprowadzeniu kolejnego kapitalnego remontu, zwiększając jednocześnie liczbę głosów do 24. Wynajęta firma zbudowała nowe organy w 1987 r., zaś w następnym roku zamontowała je na kościelnym chórze. Organy mają dwa manuały i pedał, łącznie 24 głosy, oraz klapowo-zasuwowe wiatrownice. Służą dziś zarówno do celów liturgicznych (Mszy św. i nabożeństw w kościele), jak też do organizowania koncertów (np. wakacyjnego festiwalu muzycznego).

Transept południowy

Południowy transept kościoła zwrócony jest w kierunku przylegającego do niego klasztoru. W transepcie znajdują się dwa ołtarze: św. Franciszka oraz Miłosierdzia Bożego. Polichromowany, barokowy ołtarz św. Franciszka zbudowany został w XVII w. W jego głównym polu umieszczony jest obraz olejny stygmatyzacji św. Franciszka. Powyżej, w zwieńczeniu ołtarza, umieszczono obraz drugiego patrona świątyni – św. Jana Chrzciciela, w otoczeniu grających na trąbach aniołów.

Na lewo od ołtarza św. Franciszka zlokalizowany jest ołtarz Miłosierdzia Bożego. Dawniej w tym miejscu znajdował się ołtarz bł. Salomei, księżny halickiej, późniejszej klaryski. W centralnej części obecnego ołtarza widnieje obraz Chrystusa Miłosiernego z podpisem: Jezu, ufam Tobie. Natomiast w górnej kondygnacji ołtarza znajduje się obraz św. Stanisława Kostki, w otoczeniu rzeźbionych aniołów.

Inne elementy wyposażenia
  • Ambona. Umieszczona w pilastrze północnej ściany kościoła, drewniana, ze złoceniami, pochodzi z XVIII w. Z tyłu na ścianie znajduje się obraz olejny, przedstawiający przemawiającego św. Franciszka, a na daszku ambony – rzeźba św. Antoniego, pochodząca z XVIII w.
  • Ołtarz św. Dydaka z Alkali. Usytuowany jest po północnej stronie nawy, obok ambony. XVIII-wieczny obraz olejny przedstawia postać św. Dydaka z Alkali, hiszpańskiego świętego franciszkańskiego. W zwieńczeniu ołtarza umieszczona jest rzeźba św. Michała Archanioła, walczącego z szatanem.
  • Konfesjonały. Spośród czterech znajdujących się w kościele konfesjonałów dwa (ustawione w transepcie) pochodzą z XVIII w. Dwa kolejne, dębowe, wykonane współcześnie na wzór zabytkowych, ustawione są w nawie blisko wejścia do kościoła.
  • Ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego. Polichromowany ołtarz ze złoceniami zlokalizowany jest po prawej, południowej stronie nawy. W jego centralnej części umieszczony jest XVIII-wieczny obraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego (obraz olejny, szkoła polska).
  • Dawna krypta o. Rafała. Usytuowana jest w południowym transepcie kościoła. Do 1991 r. znajdowała się w niej trumna z doczesnymi szczątkami o. Rafała Chylińskiego.
  • Epitafia. Trzy epitafia, znajdujące się w świątyni, upamiętniają wydarzenia z historii:
    • papieża Benedykta XIII – epitafium umieszczone na pilastrze w północnej części transeptu; za pontyfikatu tego papieża zbudowano łagiewnicki kościół;
    • rodziny Stokowskich – epitafium wykonane z czarnego marmuru i umieszczone w prezbiterium jako dowód wdzięczności klasztoru dla dobrodzieja Kacpra Stokowskiego i jego rodziny;
    • prymasa Teodora Potockiego – epitafium namalowane na pilastrze w południowej części transeptu, upamiętniające konsekrację kościoła, dokonaną przez tego arcybiskupa.
  • Ołtarz MB Częstochowskiej. Według tradycji przed tym ołtarzem często się modlił bł. Rafał Chyliński. Obecnie ołtarz (ze starym obrazem Matki Bożej Częstochowskiej w srebrnej sukience) znajduje się w przejściu z kościoła do zakrystii.
  • Zakrystia. W zakrystii, zbudowanej na poziomie niższym od posadzki kościoła, znajdują się następujące zabytkowe obiekty:
    • obraz olejny (prawdopodobnie z XVIII w.) św. Petroneli na modlitwie wstawienniczej;
    • XIX-wieczny obraz dużego formatu, przedstawiający bł. Rafała rozdającego jałmużnę;
    • szaty liturgiczne – ornaty i dalmatyki – pochodzące z XVII i XVIII w.;
    • obraz olejny Jana Łobdowczyka, zwanego błogosławionym (1. poł. XVIII w., szkoła polska);
    • haftowana srebrną nicią chorągiew procesyjna z postacią św. Antoniego, pochodząca z 1735 r.

Distinctive emblem for cultural property.svg 131-VII-9 z 1946 r. oraz A/2 z 20.01.1971 r.

Podaj źródło: wikipedia.org

Wydarzenia

Brak wydarzeń

Pievienot notikumu

Powiązania

Vārds Dzimis Miris Langs
nieznaneTeodor Andrzej PotockiTeodor Andrzej Potocki13.02.166412.11.1738de, en, pl, ru

Pievienot personu