Ludwik XVI

Ludwik XVI, Ludwik Ostatni, fr. Louis August de Bourbon, Obywatel Louis Capet (ur. 23 sierpnia 1754 w Wersalu, zm. 21 stycznia 1793 w Paryżu) – książę de Berry, następnie delfin de Viennois, ostatecznie król Francji i Nawarry od 1774 do 1791, potem król Francuzów (Roi des Français) do 1792.

Syn Ludwika Ferdynanda Burbona i Marii Józefy Wettyn. Wnuk Ludwika XV i Marii Leszczyńskiej (prawnuk króla Polski – Stanisława Leszczyńskiego), oraz króla Polski – Augusta III. Starszy brat królów: Ludwika XVIII i Karola X z dynastii Burbonów, oraz Madame Klotyldy i Madame Elżbiety. Jego żoną była Maria Antonina.

Lata panowania Ludwika XVI to czasy wielkich problemów gospodarczo-finansowych państwa. Swe rządy 20-letni król rozpoczął więc od próby reform dotyczących głównie finansów, ograniczenia podatków, regulacji cen. Spotkały się one z ostrymi zastrzeżeniami tych, którzy na proponowanych zmianach mieli stracić, więc król zmieniał ministrów skarbu przedkładających coraz to nowe koncepcje, lecz ostatecznie żadne nie zostały do końca wdrożone. Nie udało się ograniczyć wysokich apanaży arystokracji i dworu królewskiego, ani wydatków na utrzymanie wielkich armii, związanych z polityką zagraniczną. Rok po objęciu tronu król zapisał się do nadwornej loży wolnomularskiej.

W latach 1757–1773 był wielkim mistrzem Połączonych Zakonów św. Łazarza z Jerozolimy i Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel, a następnie przyjął tytuły protektora zakonu św. Łazarza z Jerozolimy i suwerena zakonu NMP z Góry Karmel.

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych

W 1778 r. po zwycięstwie wojsk amerykańskich pod Saratogą, Francja zaangażowała się w wojnę o niepodległość kolonii północnoamerykańskich przeciwko Wielkiej Brytanii, podpisując sojuszniczy traktat z USA i wysyłając siedmiotysięczny wojskowy korpus ekspedycyjny oraz finansując zakupy broni dla powstańców. Wojna zakończyła się w 1783 r. utworzeniem nowego państwa, republiki Stanów Zjednoczonych Ameryki, a dla Francji dalszą ruiną finansów państwowych. Spotęgowały one tylko napięcia społeczne i nastroje wrogie istniejącej absolutystycznej władzy królewskiej.

Zwołanie Stanów Generalnych

By zaradzić kryzysowej sytuacji, Ludwik XVI zdecydował się na restytuowanie, po 175 latach, Stanów Generalnych, to jest zgromadzenia przedstawicieli trzech stanów; duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa; jako organu doradczego króla dla ustanowienia nadzwyczajnych podatków. Rozpoczęły one swe obrady w Wersalu w dniu 5 maja 1789 r. Od początku zaznaczyły się poważne rozbieżności między stanowiskami poszczególnych stanów. Wszyscy chcieli reform, w tym zmian podatkowych, lecz nie kosztem własnych przywilejów.

Po dwóch miesiącach formalnych obrad Stany przekształciły się w Zgromadzenie Narodowe, podkreślając w ten sposób swe ogólnonarodowe przedstawicielstwo, i rozpoczęły prace nad nową konstytucją ustrojową państwa. Prym w Zgromadzeniu wiedli przedstawiciele burżuazji, to jest bogatego mieszczaństwa, z gen. La Fayette, bohaterem niedawnej niepodległościowej wojny amerykańskiej, na czele.

Rewolucja

Lecz król nie chciał żadnej nowej konstytucji i zgromadził wokół Wersalu i Paryża 20 tys. wojska, najwidoczniej zamierzając rozpędzić Zgromadzenie Narodowe lub narzucić mu swą wolę; nie doszło do tego wobec wmieszania się w bieg spraw ludu paryskiego. Mianowicie w dniu 11 lipca 1789 rozpoczęły się wielkie zamieszki uliczne, powstały komitety rewolucyjne, rozpoczęło się formowanie Gwardii Narodowej i milicji sankiulockiej i jej uzbrajanie w broń uzyskaną z arsenałów paryskich. Gdy dowódca oraz obsada fortu-więzienia w Bastylii na przedmieściu Paryża stawiła tłumowi opór, nastąpiło oblężenie fortu, jego zdobycie w szturmie, a następnie całkowite zburzenie. Rozpoczęła się rewolucja francuska, a dzień zdobycia Bastylii, to jest 14 lipca, ustanowiony został później świętem narodowym Francji.

Po 15 lipca Ludwik XVI wycofał wojsko z Paryża, rzekomo godząc się na burżuazyjno-mieszczańskie postulaty przebudowy ustroju państwa na monarchię konstytucyjną; potajemnie ściągnął jednak do Wersalu regiment flandryjski, najwidoczniej przygotowując się do przywrócenia pełni swej władzy. Wtedy przeniesiono króla do centrum Paryża pod kontrolę rewolucyjnych władz. Ostatecznie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło we wrześniu 1791 r. nową konstytucję ustrojową, ustanawiającą we Francji monarchię konstytucyjną, ale już w następnym roku monarchia została zlikwidowana na rzecz ustroju republikańskiego.

Po klęskach wojsk francuskich w wojnie z Austrią król został 10 sierpnia 1792 zawieszony przez Zgromadzenie Narodowe i zamknięty w więzieniu Temple.

11 stycznia 1793 w Konwencie odbył się proces „Obywatela Kapeta” o zdradę stanu. Obywatelem Kapetem był nazwany dawny król Francji. Nazwa ta wzięła się od Hugona Kapeta (zm. 996) – pierwszego władcy Francji z dynastii Kapetyngów. Ludwik XVI i cała dynastia Burbonów często odwoływała się do związków rodzinnych z pierwszymi władcami Francji, dlatego też gdy w okresie rewolucji zniesiono tytuły arystokratyczne zaczęto nazywać byłego króla Ludwik Kapet. Określenie Obywatel Kapet miało zaś dla republikanów wydźwięk symboliczny, ale było też ironiczne.

Obywatel Kapet został skazany na śmierć. Wyrok został wykonany 21 stycznia 1793 przy użyciu gilotyny. Po jego śmierci rojaliści ogłosili królem Francji jego małoletniego syna – Ludwika XVII. Po restauracji Burbonów, 21 stycznia 1815 szczątki Ludwika zostały ekshumowane z cmentarza św. Magdaleny i złożone w krypcie Bazyliki Saint-Denis.