Toruń, Zamek krzyżacki

Zamek krzyżacki w Toruniu – najwcześniejszy zamek krzyżacki na ziemi chełmińskiej, zbudowany na planie podkowy, prezentuje wcześniejszą formę rozwoju zamków krzyżackich, jeszcze przed ustaleniem się typowego zamku konwentualnego w postaci regularnego czworoboku.

Stare i Nowe Miasto 16 września 1994 roku uznane zostało za pomnik historii, natomiast w 1997 roku wpisano je na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Historia

XIII wiek

Budowę zaczęto w latach 50. XIII wieku, ukończono w drugiej ćwierci XIV wieku. Początkowo służył Krzyżakom jako baza wypadowa do podboju Prusów i stworzenia państwa zakonnego. Prawdopodobnie od początku była to siedziba komtura. 7 lutego 1454 torunianie jako członkowie Związku Pruskiego rozpoczęli nieudany szturm, a następnie oblężenie zamku. Następnego dnia komtur Albrecht Kelb poddał zamek i otworzył bramy krzyżackiej siedziby. Rada miejska natychmiast zdecydowała o jego wyburzeniu, aby uniemożliwić władzy zwierzchniej (niezależnie czy polskiej lub krzyżackiej) trzymanie w Toruniu wojsk. Wydarzenia te zapoczątkowały wojnę trzynastoletnią.

Okres nowożytny

W okresie nowożytnym teren zamkowy był wykorzystywany jako bastion oraz wysypisko śmieci. Dopiero w 1966 roku ruiny zamku uporządkowano, odsłaniając zachowane do wysokości ok. 1,5 m mury parteru. Odnalezione wtedy detale architektoniczne (maswerki, zworniki) znalazły się w podziemiach zamku oraz w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Czasy współczesne

Z budynków zamku głównego do dzisiaj zachowała się wieża ustępowa (gdanisko) wraz z prowadzącym do niej gankiem, fosa, dolne partie murów parteru (odc. południowy) i ośmiobocznej wieży i piwnice. Na terenie przedzamcza zachowały się budynki związane z zamkiem – dawny szpital (częściowo zburzony w końcu XIX w.) i młyn górny, a także znaczne odcinki murów przedzamcza z kilkoma bramami (w tym m.in. Młyńską i Menniczą).

Użytkowanie obecne

Dzisiaj zamek, zakonserwowany jako trwała ruina, służy celom turystycznym i dydaktycznym. Poza wycieczkami organizowane są tutaj także festiwale uliczne, happeningi, imprezy masowe i turystyczne (pikniki, strzelanie z łuku, pokazy mody itp.). W fosie zamkowej organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Kontakt" oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song of Songs.

Gospodarzem tego obiektu od 2007 roku jest Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu.

nr rej. A/88 z 6.10.1938