Dokonano oblotu samolotu pasażerskiego Tu-154

Historia

W połowie lat sześćdziesiątych XX w. zdecydowano o zastąpieniu latających w barwach Aerofłotu odrzutowych Tu-104 oraz turbośmigłowych An-10, An-12 i Ił-18 nową konstrukcją, zdolną do korzystania z dotychczasowej infrastruktury. O opracowaniu nowego typu samolotu zdecydował osobiście Nikita Chruszczow. Budowę samolotu powierzono biuru konstrukcyjnemu Tupolewa. Prowadzili ją kolejno Siegiej Jegerow i Dmitirij Markowow.

Zgodnie z panującymi wówczas tendencjami zdecydowano się na układ trzysilnikowy z silnikami umieszczonymi w części ogonowej samolotu, z wlotem powietrza do trzeciego silnika przy nasadzie statecznika pionowego. Konstrukcja kadłuba samolotu Tu-154 jest zbliżona do brytyjskiego samolotu pasażerskiego Hawker Siddeley Trident. Aby umożliwić korzystanie z lotnisk o słabszej nawierzchni, zdecydowano się na podwozie z dwiema sześciokołowymi goleniami pod skrzydłami oraz jedną dwukołową golenią pod przednią częścią kadłuba, obniżając tym samym nacisk kół na podłoże. Tu-154 jest nieznacznie większy niż Trident, wyposażono go też w silniki Kuzniecow NK-8-2 o większej mocy. Z powodu małej dbałości o ekonomiczność maszyny należy ona do najbardziej paliwożernych samolotów w swojej klasie.

Oblot prototypu nowego samolotu pasażerskiego odbył się 4 października 1968 roku, ale kłopoty z konstrukcją podwozia i instalacjami elektrycznymi opóźniły wejście maszyn do służby. Na przestrzeni lat produkcja Tu-154 odbywała się w trzech zakładach: KuAZ, Zakładach Lotniczych nr 18 i Aviakorze. W 1972 roku do służby weszły pierwsze maszyny tego typu, stały się częścią parku maszynowego Aerofłotu. W 1973 oblatano Tu-154A, a w 1975 roku wszedł on do produkcji. W wersji tej zastosowano takie same silniki jak w samolotach Ił-62. Od 1977 roku produkowany był Tu-154B z francuską awioniką, mieszczący maksymalnie 180 osób. Na podstawie tej wersji powstał towarowy TYu-154S. W 1981 roku, na zamówienie PLL LOT powstał prototyp Tu-154M przemianowany w 1982 roku na Tu-164, później jednak powrócono do pierwotnego oznaczenia. Pierwsze samoloty Tu-154M opuściły fabrykę w 1984 roku. Wyposażone były w silniki podobne do stosowanych w samolotach Ił-62M z odwracaczami ciągu typu klapowego i obniżonym ciągu, dzięki czemu możliwe stało się przedłużenie resursów silnika[potrzebny przypis]. Tu-154M stał się samolotem pasażerskim o największej prędkości maksymalnej (960 km/h) i zwykłej (927 km/h).

W 2001 roku produkcja samolotów Tu-154 została zakończona. W 2003 roku rosyjskie przedsiębiorstwo Aviakor, remontujące samoloty Tu-154 m.in. na potrzeby rosyjskiego Ministerstwa Obrony, rozpoczęła produkcję i sprzedaż nowej, zmodernizowanej wersji samolotu; w 2011 roku planowano produkcję 3 maszyn. 14 stycznia 2010 roku podano informację, że największy rosyjski przewoźnik, Aerofłot, wycofał się z czynnego użytkowania samolotu Tu-154M. Ostatni rejsowy lot tego samolotu, z Jekaterynburga do Moskwy, odbył się 31 grudnia 2009 roku.

W marcu 2011 roku rosyjska Federalna Agencja Transportu Lotniczego (Rosawiacja) zaleciła przewoźnikom w Rosji wycofanie z eksploatacji samolotów Tu-154M z dniem 1 lipca 2011 roku, jeśli ich konstrukcja nie zostanie poprawiona; jedną z przyczyn zalecenia była analiza przyczyn wypadków i incydentów lotniczych w ciągu kilku poprzednich lat.

19 lutego 2013 roku zakłady w Samarze opuścił ostatni samolot, którego odbiorcą zostało rosyjskie ministerstwo obrony, a użytkowany on będzie wspólnie z miejscowym Sztabem Generalnym. Ze względu na charakter odbiorcy samolot wykończono jako salonkę i wyposażono w system wojskowej łączności. Producent przez następne lata planuje wyłącznie serwisowanie i modernizacje istniejących egzemplarzy, produkcja nowych maszyn została tym samym zakończona. Łącznie wyprodukowano 998 lub 1028 samolotów Tu-154, z czego ponad 500 w odmianie pasażerskiej. Najpopularniejszą odmianą jest wersja Tu-154M, którą wyprodukowano w ilości 330 egzemplarzy.

Do chwili zakończenia seryjnej produkcji Tu-154 samoloty tego typu brały udział w 67 katastrofach lotniczych z 2973 ofiarami śmiertelnymi. Katastrofy zdarzały raz na 1.042.000 maszynogodzin lotu, zaś Boeingowi 737 dwukrotnie częściej. Największą katastrofą samolotów tego typu jest katastrofa samolotu Tu-154B-2 10 lipca 1985 roku, zginęło wówczas 200 osób. Maszyny tego typu zostały także 31 razy uprowadzone, co skutkowało 13 ofiarami śmiertelnymi.

Samoloty Tu-154M w polskich barwach

Tu-154M w PLL LOT

14 samolotów tej serii PLL LOT nabył w 1985 roku. Po 1989 roku, po zmianie polityki flotowej, rozpoczęto wycofywanie tej serii. W 1993 roku odbył się ostatni lot rejsowy, a ostatni lot czarterowy w barwach narodowego przewoźnika miał miejsce w 1996 roku.

Tu-154M jako samoloty rządowe

Dwa samoloty Tu-154M w wersji Lux, o numerach bocznych 101 i 102, były wykorzystywane przez najwyższe władze państwowe, pozostając na stanie 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego i znajdując się w dyspozycji Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Ulegały częstym awariom; głośnym przypadkiem było awaryjne lądowanie w Kunming w Chinach Tu-154M, którym leciał w 2004 roku do Wietnamu premier Marek Belka; było ono spowodowane defektem turborozrusznika. W 2007 roku awaria Tu-154M spowodowała 10-godzinne opóźnienie w trakcie oficjalnej wizyty prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Japonii. W 2010 doszło do awarii Tu-154M w czasie misji humanitarnej po trzęsieniu ziemi na Haiti.

Tu-154M nr 101

Samolot Tu-154M o numerze bocznym 101 został wcielony w 1990 roku. 10 kwietnia 2010 roku maszyna ta, z wysokimi rangą przedstawicielami polskich władz z prezydentem Lechem Kaczyńskim na czele, uległa katastrofie w pobliżu lotniska wojskowego Smoleńsk-Siewiernyj w Smoleńsku.

Tu-154M nr 102

W 1994 roku został wcielony samolot o numerze bocznym 102 (numer seryjny 90A-862, rok produkcji – 1990), latający wcześniej w barwach PLL LOT. Pierwotne plany przewidywały wycofanie maszyny z eksploatacji w latach 2008–2010. 12 stycznia 2010 roku Tu-154 nr 102 odleciał do Samary w Rosji w celu przeprowadzenia remontu, skąd wrócił 21 września 2010 roku.

W 2011 roku samolot Tu-154M nr 102 był wykorzystywany do przeprowadzania eksperymentów w trakcie badań katastrofy polskiego Tu-154M w Smoleńsku, co było utrudniane przez usterki maszyny.

20 maja 2011 roku odbył się pierwszy po remoncie lot Tu-154M nr 102 o statusie HEAD, a w listopadzie 2011 roku podjęto decyzję o wycofaniu samolotu ze służby i jego sprzedaży za pośrednictwem Agencji Mienia Wojskowego.

7 maja 2012 roku poinformowano, że przygotowania do sprzedaży Tu-154M nr 102 zostaną wstrzymane do zakończenia śledztwa prokuratury w sprawie katastrofy w Smoleńsku.

Wersje

• Tu-154 – pierwsza wersja seryjna napędzana silnikami NK-8-2
• Tu-154A – wersja z silnikami NK-2U o większym ciągu i większym zapasie paliwa
• Tu-154B – wersja o zwiększonym udźwigu napędzana silnikami NK-8-2U
• Tu-154B1/B2 – wersja Tu-154B wyposażona w lepszą awionikę
• Tu-154S – wersja transportowa Tu-154B o powiększonym udźwigu
• Tu-155 – eksperymentalny Tu-154 w którym paliwo dla środkowego silnika stanowił wodór lub metan.
• Tu-156 – eksperymentalny Tu-154 w którym paliwo dla wszystkich silników stanowił wodór lub metan.
• Tu-154M (Tu-164) – wersja z oszczędniejszymi silnikami D-30KU-154, o wydłużonym zasięgu.
• Tu-154M2 – dwusilnikowa wersja z nowymi silnikami PS-90A, w fazie projektu.

Opis konstrukcji

Samolot trójsilnikowy, o konstrukcji duralowej, półskorupowej. Skrzydła o skosie +35°, zbiorniki paliwa w skrzydłach. Wyposażony do lotów bez widoczności, podwozie chowane, trójwózkowe, z kołem przednim. Załogę stanowi dwóch pilotów, nawigator i mechanik pokładowy.

Dane techniczne
Napęd

• 3 x silniki dwuprzepływowe Kuzniecow NK-8 (Tu-154)
• 3 x silniki dwuprzepływowe Sołowiow D-30KU-154 (Tu-154M)
• Ciąg 3 × 103 kN

Wymiary

• Rozpiętość 37,55 m
• Wydłużenie 11,014
• Długość 47,9 m
• Długość kadłuba 41,85 m
• Szerokość kadłuba 3,8m
• Wysokość 11,4 m
• Powierzchnia nośna 201,5 m²

Masy

• Własna 55,3 t
• Użyteczna 18 t
• Startowa 100 t (max)
• Do lądowania 80 t (max)
• Paliwa 39,75 t (max)

Osiągi

• Prędkość maks. 0,95 Macha
• Prędkość minimalna 230 km/h (60t, klapy 45)
• Pułap 12 100 m
• Zasięg 6600 km
• Dobieg 2100 m

Dane operacyjne

• Liczba miejsc 114-180