Powiedz o tym miejscu
pl

Rozpoczęła się I wojna czeczeńska

Nie ma jeszcze zdjęć z wydarzenia. Dodaj zdjęcie!
Data wydarzenia:
11.12.1994

I wojna w Czeczenii – konflikt zbrojny pomiędzy separatystami czeczeńskimi usiłującymi utworzyć niepodległe państwo czeczeńskie i rosyjskimi wojskami federalnymi, datowany na okres od 11 grudnia 1994 roku do 31 sierpnia 1996 roku. Konflikt objął swym zasięgiem głównie Czeczenię, w niewielkim stopniu: kraj stawropolski, Osetię Północną, Inguszetię i Dagestan.

Po stronie rosyjskiej uczestniczyli członkowie antydudajewowskiej opozycji czeczeńskiej, walczący o pozostanie Republiki Czeczeńskiej w ramach Federacji Rosyjskiej. Po stronie separatystów walczyli islamiści oraz instruktorzy wojskowi z krajów muzułmańskich, zwłaszcza arabskich. Z czasem wojna o niepodległość Czeczenii zaczęła przybierać formę ponadetnicznej rebelii islamskiej przeciwko Federacji Rosyjskiej. I wojnie czeczeńskiej towarzyszyły liczne pomniejsze konflikty pomiędzy poszczególnymi klanami czeczeńskimi i sąsiednimi grupami etnicznymi, m.in. Inguszami, Osetyjczykami i rosyjskimi Kozakami.

Wojnę zakończył rozejm w Chasawjurcie, na mocy którego Republika Czeczeńska pozostawała formalnie częścią Federacji Rosyjskiej, w praktyce zaś funkcjonowała jako niezależne terytorium. Wojska rosyjskie wycofały się z Czeczenii a kwestia politycznego statusu republiki została odłożona na 5 lat.

Przyczyny i periodyzacja

I wojnę czeczeńską można podzielić na następujące etapy:

1) nasilenie się nastrojów nacjonalistycznych i religijnych w wyniku kryzysu ekonomicznego i rozpadu ZSRR; rewolucja czeczeńska, w trakcie której doszło do instytucjonalizacji czeczeńskiego ruchu niepodległościowego pod przywództwem generała Dżochara Dudajewa; czystki etniczne na ludności niemuzułmańskiej i narodowości innej niż czeczeńska (1991); pierwsza fala uchodźców z Czeczenii, w większości przedstawicieli mniejszości etnicznych i religijnych

2) konflikt czeczeńsko-inguski i rozpad Czeczeno-Inguskiej Republiki (1990-1992); interwencja oddziałów czeczeńskich w wojnie abchasko-gruzińskiej po stronie Abchazów (1992-1993)

3) ogłoszenie niepodległości Czeczenii sprzeczne z obowiązującym prawem federalnym (prawo federalne przewidywało możliwość uzyskania niepodległości pogranicznych republik tylko w wyniku referendum – w Czeczenii takiego referendum nie przeprowadzono); okres praktycznej niepodległości Czeczenii (formalnie nadal pozostawała częścią Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radziekciej i później suwerennej Federacji Rosyjskiej). Po proklamacji suwerennej Federacji Rosyjskiej separatyści odrzucili propozycję podpisania układu federacyjnego (31.03.1992) nadal jednostronnie uznając niepodległość Czeczenii.

4) formowanie się opozycji antydudajewowskiej i wybuch czeczeńskiej wojny domowej (1993-1994); pojawienie się wyraźnych wpływów arabskich w ruchu separatystycznym; pierwsza wyraźna fala uchodźców narodowości czeczeńskiej

5) wejście wojsk federalnych wspieranych przez opozycję czeczeńską i rozpoczęcie walk zbrojnych z separatystami (1994)

6) rosyjski szturm Groznego (zima 1994/1995)

6) odzyskanie kontroli nad północną częścią Czeczenii przez Rosjan (wiosna 1995); uruchomienie pierwszych aresztów polowych (tzw. obozy filtracyjne) w celu wykrycia i rozpoznania bojowników czeczeńskich

7) odzyskanie kontroli nad południową częścią Czeczenii przez Rosjan (lato 1995)

8) walki partyzanckie; nasilenie się czeczeńskich operacji zbrojnych o charakterze terrorystycznym, wymierzanych w ludność cywilną; islamizacja ruchu separatystycznego (1995)

9) odzyskanie kontroli nad Groznym przez separatystów, likwidacja Dżochara Dudajewa, rozejm w Chasawjurcie, wycofanie się wojsk rosyjskich z republiki (1995-1996), odłożenie kwestii statusu republiki na okres 5 lat; chaos prawny, polityczny i zbrojny w Czeczenii, którego eskalacja doprowadziła do wybuchu II wojny czeczeńskiej.

Przygotowanie

Planujący operację wojskową, minister obrony Federacji Rosyjskiej, gen. Pawieł Graczow zakładał działania militarne trwające cztery tygodnie, po których do akcji miały wejść siły MSW zabezpieczające Czeczenię.

Na granicy zbuntowanego państwa sformowano dowodzoną przez gen. Aleksieja Mitiuchina Połączoną Grupę Wojsk. Liczyła ona w sumie 23,8 tysiąca żołnierzy, 80 czołgów, 208 bojowych wozów piechoty, 182 działa i moździerze i 274 samoloty, w tym 72 SU-24 i 85 SU-25. Na siły te składały się elementy 76 Pskowskiej i 106 Tulskiej Dywizji Powietrznodesantowej, 19 i 131 Brygady Zmechanizowanej, 21 Brygady Kozackiej (powietrznodesantowej) i 27 Brygady Zmechanizowanej (też należącej do wojsk powietrznodesantowych). Dodatkowo dołączono również batalion (lub, według innych źródeł, całą 22 Brygadę) Specnazu. Wojska MSW składały się z 1 Samodzielnej Dywizji Specjalnego Przeznaczenia, 1 Wołgogradzkiej Dywizji MSW i pododdziałów OMON-u. Siły te zgrupowano w trzech bazach: w Mozdoku, Kizlarze i Władykaukazie. Zgodnie z planem miały one przekroczyć granicę w natarciu z trzech kierunków, uformować pierścień wokół Groznego, zdobyć miasto, a następnie zabezpieczyć resztę kraju i wycofać się, przekazując go pod kontrolę wojsk MSW[2].

Przebieg

11 grudnia 1994 do republiki Czeczeni wkroczyły wojska rosyjskie, chcące przywrócić porządek konstytucyjny i zapobiec postępującym, nielegalnym z punktu widzenia prawa federalnego, działaniom separatystycznym na jej terenie. Pomimo początkowych niepowodzeń – jak podjęta na rozkaz ówczesnego ministra obrony Rosji Pawła Graczowa próba zdobycia Groznego na Nowy Rok wyłącznie przez nieosłaniane jednostki pancerne – Rosjanie zajęli stolicę Czeczenii (luty 1995). Dowódcą wojsk rosyjskich, które zdobyły Grozny był gen. Lew Rochlin, który odmówił przyjęcia za zdobycie Groznego tytułu Bohatera Rosji, gdyż nie uznał za zaszczytne zwycięstwa odniesionego nad własnymi obywatelami.

Od tego momentu rozpoczęła się walka z oddziałami separatystów, którym udało się wycofać i przegrupować w górskich rejonach republiki. W walkach tych Rosjanie zaczęli ponosić istotne straty w ludziach. Problemem dla sił rosyjskich były zwłaszcza walki w miastach, do których dowódcy i żołnierze rosyjscy byli nieprzygotowani, jak też ataki terrorystyczne poza terytorium Czeczenii. W czerwcu 1995 r. Szamil Basajew przeprowadził atak terrorystyczny na szpital cywiliny w Budionnowsku, a w styczniu 1996 r. akcję o takim samym charakterze na szpital w Kizlarze przeprowadził inny dowódca separatystów – Salman Radujew. W grudniu 1995 roku separatyści odzyskali chwilowo kontrolę nad drugim co do wielkości mieście republiki Gudermesem, jednak po kilku dniach walk zostali zmuszeni do ustąpienia. 21 kwietnia 1996 r. po namierzeniu jego telefonu satelitarnego i przeprowadzeniu rosyjskiego ataku rakietowego zginął Dżochar Dudajew, a władzę po nim przejął Zelimchan Jandarbijew. Po zaskakującym dla wojsk rosyjskich letnim ataku bojowników w sierpniu 1996 r. separatystom udało się odbić Grozny.

Przejście konfliktu w stan przewlekły, spektakularne akcje separatystów, a także okres wyborów prezydenta Rosji (czerwiec-lipiec 1996 r.) zaktywizowały działania polityczne, w których wielką rolę odegrał generał Aleksandr Lebied (Lebiedź), krótkotrwały sekretarz Rady Bezpieczeństwa Rosji – w ich wyniku 31 sierpnia 1996 r. w Chasawjurcie podpisano rozejm kończący pierwszą wojnę czeczeńską. Na jego mocy m.in. problem statusu republiki został odłożony na 5 lat.

Straty wojenne

Według danych strony rosyjskiej, w wojnie zginęło 17391 żołnierzy i bojowników walczących po stronie separatystów oraz 5552 żołnierzy wojsk federalnych (poległych i zaginionych). Według separatystów w wojnie poległo ok. 3 tys. żołnierzy i bojowników czeczeńskich oraz ponad 14 tys. Rosjan. Nie są znane dokładne straty ludności cywilnej. Szacunki wahają się od 30 tys. do 100 tys. cywili zabitych na terytorium Czeczenii oraz 161 cywili zabitych poza terytorium Czeczenii. Generalicja rosyjska szacuje straty w ludności cywilnej na ok. 50-80 tys. osób. Problemy z oszacowaniem strat wojennych wynikają z charakteru konfliktu, do którego doszło w trakcie trwania czeczeńskiej wojny domowej. Wielu cywili było w obawie o własne bezpieczeństwo uzbrojonych, a bojownicy bez trudu mogli maskować się wśród cywili. Część żołnierzy i bojowników w trakcie działań wojennych zmieniała strony konfliktu, co dodatkowo utrudniało ustalenie strat walczących ze sobą stron. Nieznana jest również dokładna liczba uchodźców wojennych (ok. 500 tys. osób).

 

Powiązane wydarzenia

OsobaData wydarzeniaJęzyk
1
Вертолет с российскими военными специалистами разбился в Центральноафриканской республике07.03.2021ru
2
2 полицейских погибли при перестрелке в центре Грозного28.12.2020ru
3 Man decapitated in assault near Paris, anti-terror probe under way: prosecutors Man decapitated in assault near Paris, anti-terror probe under way: prosecutors16.10.2020en, lv
4
Altaja novadā, Krievijā kādā tūristu bāzes istabiņā atrasti 4 līķi31.07.2020lv
5Kārtējais uzbrukums ar nazi Gentē, Beļģijā. Policija neitralizējusi uzbrucēju, sašaujot.Kārtējais uzbrukums ar nazi Gentē, Beļģijā. Policija neitralizējusi uzbrucēju, sašaujot.02.02.2020lv
6Afgāņu islamista uzbrukums Lionā, Francijā. Nogalināts 1 cilvēks, 8 ievainoti Afgāņu islamista uzbrukums Lionā, Francijā. Nogalināts 1 cilvēks, 8 ievainoti 31.08.2019lv
7A knife-wielding man in Sydney, Australia allegedly stabbed a woman to death.A knife-wielding man in Sydney, Australia allegedly stabbed a woman to death.13.08.2019en, lv
8
В Тверской области, Россия, разбился вертолет Ми-8. 1 человек погиб, 3 ранены08.11.2018ru
9В Винницкой области разбился истребитель Су-27В Винницкой области разбился истребитель Су-2716.10.2018ru
10Nīderlandes pilsētas Bemmelas domes ēkā ietriekusies automašīna ar diviem gāzes baloniem un aizdegusiesNīderlandes pilsētas Bemmelas domes ēkā ietriekusies automašīna ar diviem gāzes baloniem un aizdegusies22.08.2018lv
11
Čečenijā notikuši četri uzbrukumi policistiem, kurā dzīvību zaudējis 1 policists, 3 ievainoti. Atbildību uzņēmusies islama kustība ISIS20.08.2018lv
12Parīzes centrā kārtējs islama terorista uzbrukums. Ar nazi nogalināts 1, ievainoti 4 cilvēki. Terorists dzimis Krievijā Parīzes centrā kārtējs islama terorista uzbrukums. Ar nazi nogalināts 1, ievainoti 4 cilvēki. Terorists dzimis Krievijā 12.05.2018lv
13
Krievijā noziedznieks ar šaujamieroci atklājis uguni pa policistu. Uzbrucējs likvidēts, policists nogādāts slimnīcā20.03.2018lv
14Krievijā nokritis specdienestu helikopters MI-8. 5 līdz 9 cilvēki gājuši bojāKrievijā nokritis specdienestu helikopters MI-8. 5 līdz 9 cilvēki gājuši bojā07.03.2018lv, ru
15Shooting in Russia, Dagestan. 4 shot deadShooting in Russia, Dagestan. 4 shot dead18.02.2018en, lv, ru
161 killed, 3 injured in shooting accident at confectionery factory in southeast of Moscow1 killed, 3 injured in shooting accident at confectionery factory in southeast of Moscow27.12.2017en, lv
17Krievijas Nacionālās gvardes virsnieks nogalina 4 dienesta biedrus un tiek likvidēts.Krievijas Nacionālās gvardes virsnieks nogalina 4 dienesta biedrus un tiek likvidēts.23.10.2017lv, ru
18
Iereibis autovadītājs Helsinkos, Somijā iebrauc pūlī. 1 cilvēks gājis bojā, 4 ievietoti slimnīcā28.07.2017lv
19Auto ietriecies gājējos Maljorkā, Spānijā. Tiek ziņots par ievainotiemAuto ietriecies gājējos Maljorkā, Spānijā. Tiek ziņots par ievainotiem15.04.2017lv
20ASV veic ANO nesankcionētu raķešu uzlidojumu Sīrijas aviobāzeiASV veic ANO nesankcionētu raķešu uzlidojumu Sīrijas aviobāzei07.04.2017lv

Mapa

Źródła: wikipedia.org, news.lv

    Osoby

    Osoba Data ur. Data śm. Język
    1Amina  OkujewaAmina Okujewa05.06.198330.10.2017lv, pl, ru, ua
    2Oleg  PechevistyOleg Pechevisty00.00.197325.05.2023en, ru
    3Андрей  ПалийАндрей Палий13.02.197118.03.2022ru
    4Дмитрий УткинДмитрий Уткин11.06.197023.08.2023ru
    5Valery AsapovValery Asapov01.01.196616.09.2017en, ru
    6Szamil BasajewSzamil Basajew14.01.196510.07.2006pl, ru
    7Анатолий ЛебедьАнатолий Лебедь10.05.196327.04.2012ru
    8Ołeksandr MuzyczkoOłeksandr Muzyczko19.09.196224.03.2014de, en, lv, pl, ru
    9Aleksandrs DemčenkoAleksandrs Demčenko06.01.195412.02.2020lv, ru
    10Zelimhans JandarbijevsZelimhans Jandarbijevs12.09.195213.02.2004lv, ru
    11Asłan MaschadowAsłan Maschadow21.09.195108.03.2005de, en, fr, pl, ru, ua
    12Achmat  KadyrowAchmat Kadyrow23.08.195109.05.2004de, en, fr, pl, ru, ua
    13Aleksandr LebiedAleksandr Lebied20.04.195028.04.2002pl, ru
    14Pāvels GračovsPāvels Gračovs01.01.194823.09.2012lv, ru
    15Giennadij TroszewGiennadij Troszew14.03.194714.09.2008de, en, pl, ru, ua
    16Dżochar DudajewDżochar Dudajew15.02.194421.04.1996de, ee, en, fr, lt, lv, pl, ru, ua
    17Wiktor  JerinWiktor Jerin17.01.194420.03.2018en, pl, ru
    18Saparmurats NijazovsSaparmurats Nijazovs19.02.194021.12.2006lv, ru
    19Borys JelcynBorys Jelcyn01.02.193123.04.2007de, en, fr, lv, pl, ru
    20Вахид БаматгиреевВахид Баматгиреев08.11.2014ua
    Tagi