Stefan Kisielewski

Stefan Kisielewski, pseudonimy literackie Kisiel, Teodor Klon, Tomasz Staliński, Julia Hołyńska (ur. 7 marca 1911 w Warszawie, zm. 27 września 1991 tamże) – polski prozaik, publicysta, kompozytor, krytyk muzyczny, pedagog, poseł na Sejm PRL II i III kadencji z ramienia Znaku, członek założyciel Unii Polityki Realnej.

Syn Zygmunta i Salomei z domu Szapiro (ciotki Hanki Sawickiej), bratanek Jana Augusta Kisielewskiego, satyryka i współzałożyciela kabaretu Zielony Balonik. W latach 1929-1931 studiował polonistykę i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, a także od 1927 w Konserwatorium Warszawskim (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina), gdzie w latach 1934-1937 uzyskał dyplomy z teorii muzyki w 1934, kompozycji w 1937 w klasie K. Sikorskiego i fortepianu w 1937 w klasie J. Lefelda. W latach 1938-1939 przebywał w Paryżu, gdzie chciał studiować kompozycję pod kierunkiem Nadii Boulanger, lecz udało mu się uczestniczyć tylko w jednej lekcji.

W okresie międzywojennym rozpoczął działalność jako kompozytor, krytyk oraz literat; w 1932 opublikował pierwsze recenzje muzyczne w dwutygodniku „Echo Tygodnia”. W latach 1935-37 był sekretarzem redakcji „Muzyki Polskiej”, od 1935 publicystą i recenzentem muzycznych pism: „Pion”, „Bunt Młodych”, „Polityka” oraz „Zet”. Po powrocie z Paryża w kwietniu 1939 objął stanowisko kierownika muzycznego Rozgłośni „Warszawa II”.

Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, okres okupacji spędził w Warszawie, działając jako pedagog, akompaniator oraz pracownik Wydziału Delegatury Rządu na Kraj. W 1942 r. ożenił się z Lidią Hintz. Podczas powstania warszawskiego pracował w radiu. Podczas powstania stracił większość dorobku kompozytorskiego.

Po wojnie osiedlił się w Krakowie. W 1945 założył „Ruch Muzyczny”, którego był redaktorem naczelnym do 1948. Po zlikwidowaniu pisma z przyczyn politycznych, następnie reaktywowaniu, był w latach 1957-1959 członkiem zespołu redakcyjnego. W latach 1945-1949 wykładał przedmioty teoretyczne w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Akademia Muzyczna) w Krakowie. Usunięty z uczelni przez władze komunistyczne w 1949 uczył prywatnie kompozycji (do jego uczniów należy m.in. A. Walaciński). Równocześnie zajmował się pracą kompozytorską, literacką oraz dziennikarską.

W latach 1945-1989 (z przerwami w latach 1953-1956, kiedy wydawanie pisma zawieszono, w latach 1968-1971 w związku z cenzurą dotyczącą zakazu publikacji Kisielewskiego, w latach 1981-1983, czyli w okresie stanu wojennego) był publicystą, felietonistą „Tygodnika Powszechnego” w cyklach Głową w ściany, Bez dogmatu, Pod włos, Łopatą do głowy, Gwoździe w mózgu i Wołanie na puszczy. W latach 1950-1953 był redaktorem „Przewodnika koncertowego” Filharmonii Krakowskiej, w latach 1955-1957 autorem radiowych Rozmów o muzyce, w latach 1956-1961 prezesem koła Związku Kompozytorów Polskich w Krakowie. W 1961 osiedlił się w Warszawie.

W latach 1957-1965 był posłem na Sejm PRL, razem z m.in. Tadeuszem Mazowieckim, w ramach grupy Znak. W 1957 i w 1961 roku wybrany do Sejmu PRL z listy Frontu Jedności Narodu. W 1964 był jednym z sygnatariuszy Listu 34. W latach 1965-1968 piastował stanowisko redaktora naczelnego wydawnictwa muzycznego „Synkopa”, w latach 1971-74 prezesa sekcji muzycznej ZAiKS-u; czterokrotnie był członkiem zarządu głównego Związku Kompozytorów Polskich, był także członkiem Związku Literatów Polskich. W 1968 za krytykę cenzury (użył wtedy na zebraniu Związku Literatów Polskich słynnego określenia dyktatura ciemniaków) zabroniono mu publikacji na trzy lata, został także pobity przez tzw. „nieznanych sprawców”. W 1976 podpisał list 14 przeciwko represjonowaniu uczestników radomskiego czerwca. W 1984 opublikował w Tygodniku Powszechnym tzw. „Moje typy” („listę kanalii”), pozbawioną komentarza listę nazwisk osób, które szczególnie aktywnie zajmowały się propagandą w PRL.

Twórczość publicystyczna Kisielewskiego nacechowana była duchem pragmatyzmu i liberalizmu, a jednocześnie – biorąc pod uwagę czasy w jakich przyszło mu żyć – była wybitnie niepokorna. Mariusz Urbanek stwierdził, iż był on najchętniej czytanym, choć najmniej słuchanym dziennikarzem PRL-u. Komuniści nie chcieli go słuchać, bo mówił, że jest ich wrogiem. W wolnej Rzeczypospolitej nie słuchali go przyjaciele, bo mówił, że się z nimi kompletnie nie zgadza. Kisielewski znany był też ze swojego przewrotnego charakteru – kiedy Leopold Tyrmand sprawił sobie zupełnie nowy samochód, Kisiel wziął cegłę i na karoserii wydrapał mu wielkimi literami wyraz „DUPA” (po tym incydencie panowie nie odzywali się do siebie przez rok).

W kwestiach polityczno-społecznych reprezentował poglądy konserwatywno-liberalne. Był jednym z założycieli Ruchu Polityki Realnej w 1987 oraz Unii Polityki Realnej w 1989. Sympatyzował też z Porozumieniem Centrum.

Po 1989 po nieporozumieniach z redakcją Tygodnika Powszechnego, która zaczęła cenzurować jego felietony odmówił dalszego publikowania swoich tekstów w tym tygodniku i przeniósł się na łamy Wprost gdzie zgodził się na udzielanie krótkich wywiadów, komentujących aktualne i nie tylko, wydarzenia. W 1990 ustanowił nagrodę swojego imienia, przyznawaną corocznie najpierw przez niego samego, a po jego śmierci przez kapitułę złożoną z jego syna Jerzego i laureatów z lat poprzednich.

W latach 1968-80 pisał osobisty dziennik, który objął kilka brulionów. Dziennik został wydany po jego śmierci, pod nazwą Dzienniki. Jego syn Wacław był współtwórcą duetu fortepianowego Marek i Wacek, a córka, Krystyna Kisielewska-Sławińska, jest romanistką i tłumaczką. Młodszy syn, Jerzy Kisielewski, jest dziennikarzem radiowym i telewizyjnym.

Stefan Kisielewski skomponował wiele utworów muzycznych, utrzymanych w stylu XX-wiecznego neoklasycyzmu, za które był wielokrotnie nagradzany w kraju i za granicą. Był również autorem szeregu powieści, książek o muzyce, a także setek felietonów i publikacji politycznych, między innymi w czasopiśmie Res Publica Nowa.

Nagrody i odznaczenia

Laureat między innymi:

• II nagrody na Festiwalu Muzyki Polskiej (1955) za Koncert na orkiestrę kameralną
• I nagrody na konkursie na pieśń Mickiewiczowską (1955) za Bakczysaraj w nocy
• nagrody muzycznej Miasta Krakowa (1956)
• nagrody Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1973)
• nagrody im. A. Struga w Warszawie (1979)
• nagrody Związku Kompozytorów Polskich (1982)
• nagrody Fundacji Schmidheinystiftung w St. Gallen (1983) za całokształt twórczości
• nagrody publiczności im. Adolfa Bocheńskiego (1988)
• w 1991 został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski

Kompozycje

• Kwartet smyczkowy (1935)
• Symfonia nr 1 (1939)
• Danse vive na fortepian (1939)
• Sześć preludiów i fug na fortepian (1943)
• Toccata na fortepian (1944)
• Serenada (wersja I) na fortepian (1945)
• Koncert na orkiestrę kameralną (1949)
• Rapsodia wiejska na orkiestrę kameralną (1950)
• Symfonia nr 2 (1951)
• Capriccio rustico na fortepian (1952)
• Pięć pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian (1952)
• Siedem pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian (1952-1954)
• Mała uwertura na orkiestrę kameralną (1953)
• Intermezzo na klarnet i fortepian (1953)
• Suita na obój i fortepian (1954)
• Moto perpetuo na fortepian (1954)
• Suita na fortepian (1955)
• Perpetuum mobile na małą orkiestrę symfoniczną (1955)
• Bakczysaraj w nocy na głos i fortepian (1955)
• Capriccio energico na skrzypce i fortepian (1956)
• Symfonia na 15 wykonawców (1961)
• Suita na flet i klarnet (1961)
• System doktora Smoły i profesora Pierza, balet-pantomima (1962)
• Divertimento na flet i orkiestrę kameralną (1964)
• Podróż w czasie na orkiestrę smyczkową (1965)
• Sygnały sportowe, uwertura na wielką orkiestrę symfoniczną (1966)
• Wesołe miasteczko, balet (1968)
• Spotkania na pustyni dla 10 wykonawców (1969)
• Dialogi na 14 instrumentów (1970)
• Cosmos I na wielką orkiestrę symfoniczną (1970)
• Sonata na klarnet i fortepian (1972)
• Serenada (wersja II) na fortepian (1974)
• Symfonia w kwadracie (1974-1978)
• Impresja kapryśna na flet solo (1982)
• Trzy sceny burzliwe na fortepian (1983)
• Mała rapsodia na klarnet i fortepian (1984)
• Scherzo na fagot i fortepian (1988)
• Koncert fortepianowy (1980-1991)

Publikacje

Powieści

• Sprzysiężenie (1946)
• Zbrodnia w dzielnicy Północnej (1948)
• Miałem tylko jedno życie (1958)
• Kobiety i telefon (1960)
• Przygoda w Warszawie (1982)
• Zanim nadejdzie śmierć (1995) - niedokończona, wydana pośmiertnie

Powieści polityczne, pierwotnie wydane w Paryżu, pod pseudonimem Tomasz Staliński:

• Widziane z góry (1967)
• Cienie w pieczarze (1971)
• Romans zimowy (1972)
• Śledztwo (1974)
• Ludzie z akwarium (1976)
• Przygoda w Warszawie (1977)

Szkice muzyczne

• Gwiazdozbiór muzyczny (1958)
• Muzyka i mózg (1974)

Zbiory szkiców i felietonów

• Polityka i sztuka (1949)
• Rzeczy małe (1956)
• Opowiadania i podróże (1959)
• Z literackiego lamusa (1979)
• 100 razy głową w ścianę (Paryż 1972)
• Materii pomieszanie (Londyn 1973)
• Moje dzwony trzydziestolecia (Chicago 1978)
• Lata pozłacane, lata szare (Kraków 1989)
• Publicystyka przedwojenna (2001)

Inne publikacje

• Na czym polega socjalizm? Stosunki Kościół-Państwo w PRL (1990, wydanie II)
• Abecadło Kisiela (1990) ISBN 83-85083-01-4
• Wszystko inaczej (1991, wydanie IV)
• Testament Kisiela (1992)
• Dzienniki (1996)
• Wołanie na puszczy (1997)
• Felietony zdjęte przez cenzurę (1998)
• Rzeczy małe (1998)
• 100 razy głową w ściany (1997)
• Polityka i Sztuka
• Kodeks człowieka pobłażliwego
• Historie żydowskie (1960)