Cegłów, Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Apostoła

Kościół świętego Jana Chrzciciela i świętego Andrzeja Apostoła w Cegłowie – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu mińskiego-Narodzenia NMP diecezji warszawsko-praskiej.

Historia

Murowana świątynia została wzniesiona w połowie XVI wieku na miejscu drewnianej budowli. W 1. połowie XVII stulecia (w latach 1603-1629) na prośbę biskupa Wawrzyńca Goślickiego, została gruntownie odnowiona. W dniu 21 grudnia 1629 roku odrestaurowana budowla – razem z głównym ołtarzem, przekazanym przez kapitułę warszawską oraz trzema dzwonami – została poświęcona przez biskupa poznańskiego Macieja Łubieńskiego. W tym czasie świątynia otrzymała wezwanie św. Jana Chrzciciela i Andrzeja Apostoła i tak jest do tej pory. W XIX wieku i na początku XX wieku kościół był remontowany. W latach 1827-1866 w świątyni zostało przebudowane prezbiterium i został wzniesiony portal wejściowy do zakrystii. W 1862 roku dach został gruntownie wyremontowany. Następnie zostały wymienione oblicowania ścian i został nadbudowany gzyms koronujący. Około 1914 roku zostało powiększone wejście do kościoła poprzez wybicie głównych drzwi od strony zachodniej i zostało zastąpione sklepienie w kruchcie stropem Kleina. W dwudziestoleciu międzywojennym, zanim miejscowość została zelektryfikowana, świątynia była oświetlana światłem elektrycznym w czasie świąt i większych uroczystości kościelnych. Prąd o napięciu 110 woltów dostarczany był z młyna motorowego napędzanego ropą.

Architektura i wyposażenie

Jest to budowla murowana, wzniesiona z cegły. Ściana wschodnia, szczyt prezbiterium oraz zakrystia są otynkowane. Na narożach znajdują się skarpy, wzniesiona na planie koła. Okna świątyni są zamknięte półkoliście i mieszczą się tylko w południowej ścianie. Kościół nie został wybudowany na fundamentach, tylko na głazach i kamieniach, przesypywanych ziemią. Do wyposażenia świątyni należą: późnogotycki tryptyk pochodzący z 1510 roku, wykonany przez Lazarusa, ucznia Wita Stwosza, cztery ołtarze reprezentujące styl barokowy, pochodzące z XIX wieku, ambona i chrzcielnica pochodzące z XVIII wieku, kropielnica wykonana z granitu, pochodząca z XVII wieku oraz drobne elementy wystroju i wyposażenia, pochodzące z XVII/XIX wieku.

Historia parafii

Cegłów (pierwotna nazwa do XVI w. – Cebrowo) od XIV w. stanowił uposażenie klasztoru augustianów w Warszawie, później założonego przy nim w 1444 szpitala Św. Ducha. Pierwsza świątynia drewniana powstała w latach 1441-1444. Do 1534 Cegłów był filialnym kościołem parafii Kiczki.

Fundatorką pierwszej świątyni była Anna Mazowiecka z Holszańskich – Jagiellonka, żona Władysława. Do tego dzieła przyczynił się też biskup poznański Andrzej z Bnina. W 1547 biskup poznański Benedykt Izdbieński przekazał Cegłów Kapitule Warszawskiej. W 1603 założono w Cegłowie szkołę parafialną.

Obecny murowany kościół późnogotycki został wzniesiony w połowie XVI wieku. W 1621 Zygmunt III Waza nadał Cegłowowi prawa miejskie w oparciu o prawo magdeburskie, wraz z herbem ( stylizowany snop i głowa Jana Chrzciciela). 21 grudnia 1629 biskup poznański Maciej Łubieński dokonał konsekracji kościoła i z tego czasu pochodzą: wschodni szczyt prezbiterium, sklepienie zakrystii, oraz portal. W 1862, podczas remontu, sklepienie kościoła zostało podparte w części nawowej dwoma rzędami modrzewiowych kolumn. Prawa miejskie Cegłów utracił w 1869.

Ołtarz Lazarusa

Od 1629 w cegłowskiej świątyni znajduje się tryptyk zwany „Tryptykiem Cegłowskim”. Wykonany z inicjatywy biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego ok. 1510 przez mistrza Lazarusa z Warszawy – ucznia Wita Stwosza dla Kolegiaty Warszawskiej, ale przekazany przez Kapitułę do kościoła w Cegłowie. Tryptyk cegłowski jest wybitnym dziełem rzeźbiarskim plastyki późnogotyckiej z racji figur i płaskorzeźbionych kwater oprawionych w barokowe retabulum. W centralnej części znajduje się figura Madonny z Dzieciątkiem w koronie, z lewej strony Jan Chrzciciel – patron Parafii, z prawej św. Stanisław biskup męczennik – patron Polski. Otaczające kwatery przedstawiają, po stronie lewej od góry: św. Barbarę (306 r.) więzioną w wieży przez ojca, poniżej św. Dorota (303 r.) męczennica z Cezarei Kapadockiej, po stronie prawej od góry: św. Katarzyna (312 r.) skazana na miażdżenie kołem, a ostatecznie ścięta mieczem, poniżej św. Małgorzata (307 r.) ścięta w Antiochii za wiarę. W skład ołtarza wchodziły też malowane skrzydła przedstawiające legendy o św. Janie Chrzcicielu. W 1913 zostały przekazane do Muzeum Archidiecezji Warszawskiej i spłonęły podczas działań wojennych 1944.

W nastawie ołtarza rzeźby: św. Anny Samotrzeć, św. Piotra i św. Pawła. Zwieńczenie stanowi rzeźba Boga Ojca w otoczeniu aniołów. Tabernakulum barokowe z XVIII w. Na granicy nawy i prezbiterium znajduje się belka tęczowa z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego z końca XVI w., św. Jana i św. Marii Magdaleny. Ołtarze boczne z XIX w. stylizowane na barok. Ambona z XVIII w. Dzwonnica wolnostojąca z XVIII w. Wokół kościoła trzy lipy drobnolistne – pomniki przyrody.

1/89 z 5.11.1957 oraz 25.02.2004