Montmorency, Cmentarz Les Champeaux

Cmentarz Les Champeaux w Montmorency – stary cmentarz w Montmorency, największa polska nekropolia we Francji, często zwany polską nekropolią lub Panteonem polskiej emigracji.

Na murze cmentarnym w 1970 roku umieszczono 30 tablic upamiętniających udział polskich żołnierzy w wielu walkach II wojny światowej oraz polskie ofiary hitleryzmu i komunizmu (w 1990 roku złożono tu również urnę z ziemią z Katynia), a później również i współczesne – upamiętniające ofiary stanu wojennego. Znajduje się tu również tablica z napisem po francusku: „Narodowi polskiemu, który ofiarował tak wiele swoich dzielnych dzieci Francji – wdzięczne miasto Montmorency i departament Val-d'Oise”.

Kolegiata św. Marcina

W miejscowym kościele, w kolegiacie św. Marcina znajduje się rzeźba epitafijna polskich emigrantów – Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Ottona Kniaziewicza dłuta Władysława Oleszczyńskiego z 1848 roku. W kolegiacie pochowani są również:

• Adam Jerzy Czartoryski – przywódca Wielkiej Emigracji
• Anna Zofia z Sapiehów Czartoryska – żona Adama Czartryskiego, prochy obojga przeniesiono w 1865 roku do Sieniawy na Podkarpaciu, gdzie zostały złożone w rodowej krypcie.

Pielgrzymki

Od 1843 roku Montmorency jest celem pielgrzymek Polaków, które odbywają się corocznie w maju lub czerwcu. Uroczystość rozpoczyna się od żałobnej mszy świętej za wszystkich Polaków zmarłych na wygnaniu, z patriotycznym kazaniem po francusku i hymnem „Boże, coś Polskę”, po czym pochód ze sztandarami przechodzi przez miasto, od kościoła na cmentarz, aby złożyć kwiaty na grobach zasłużonych i wziąć udział w kweście na konserwację nagrobków.

Pielgrzymki te urządza Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu, mając ten obowiązek wpisany do statutu. Pielgrzymki odbywały się również w czasie niemieckiej okupacji Francji podczas II wojny światowej, wtedy msze miały charakter półjawny. W 1934 roku pielgrzymkę na cmentarz i do kolegiaty prowadził prymas Polski kardynał August Hlond, w 1982 roku – po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce – w odruchu polsko-francuskiej solidarności – arcybiskup, metropolita Paryża, kardynał Jean-Marie Lustiger, a w 1998 roku – prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" w Warszawie, prof. Andrzej Stelmachowski.

Renowacja polskich nagrobków

W latach 2007 i 2008 nauczyciele i uczniowie Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Józefa Szermentowskiego w Kielcach dokonali renowacji 21 nagrobków wybitnych Polaków, pochowanych na cmentarzu w Montmorency. Prace prowadzone były na zlecenie Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w porozumieniu z Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji.

Przeprowadzono renowację następujących nagrobków, mniej znanych Polaków:

1. B 890 – grób zbiorowy Towarzystwa Historyczno-Literackiego
2. B 894 – Caroline Giedroyć
3. B 893 – Kunegunde Giedroyć
4. B 870 – Romuald X. Giedroyć
5. C 759 – rodzina Bohomolec / Sienkiewicz
6. B 102 – Justin Ostrowski
7. C 737 – rodzina Jurjewicz
8. C 738 – Wojciech Sowiński
9. C 739 – Antoni Oleszczyński
10. B 803 – rodzina Góreckich
11. C 749 – rodzina Stryjeńskich
12. D 443 – rodzina Szermentowskich
13. 730 – Stodułkiewicz
14. 618 – Sienkiewicz
15. 497 – Chamiec-Jaxa
16. 668 – Podhajski
17. 743 – Kosillowski
18. 671 – Byszewski-Starza
19. 637 – Lasocki
20. 670 – Mazewski
21. 433 – Myrton-Michalski.