Wilno, cmentarz na Antokolu

Cmentarz "na Antokolu" w Wilnie obejmuje trzy nekropolie: resztki cmentarza przykościelnego w obrębie ogrodzenia kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu, cmentarz parafii pod tym wezwaniem, oraz były cmentarz wojskowy na Antokolu.

Cmentarz przykościelny św. Piotra i Pawła na Antokolu jest największą pozostałością przykościelnych nekropolii. Na murach kościoła, jednej z kaplic i ogrodzenia znajduje się 14 epitafiów z marmuru i żeliwa. Przed wejściem do kościoła tablica upamiętniająca fundatora świątyni, Michała Kazimierza Paca, hetmana wielkiego litewskiego.

Cmentarz parafii kościoła św. Piotra i Pawła jest trzecim wileńskim zachowanym do naszych czasów cmentarzem katolickim i taką ma też rangę wśród pomników kultury narodowej. Znajdują się na nim zabytkowe kaplice grobowe Zawiszów, Ogińskich, Sidorowiczów i Meysztowiczów. Cmentarz ten nie jest objęty ochroną jako zespół i nadal jest intensywnie użytkowany ze szkodą dla zabytkowej substancji. Jedynie kilka grobów, w tym Józefa Zawadzkiego, założyciela wileńskiej dynastii wydawców, podlega ochronie.

Cmentarz Antokolski określany jako wojskowy, zajmuje obszar ponad 15 hektarów na pięknych krajobrazowo Rowach Sapieżyńskich. Powstawał on od 1809 roku. Początkowo cmentarz szpitalny, w 1850 roku na wniosek biskupa wileńskiego powiększono jego teren o 2,42 ha z przeznaczeniem na pochówki katolickie. W 1905 roku wzniesiono pierwszą niewielką cerkiew prawosławną (architekt W. Bykowski). W 1918 roku X armia niemiecka zbudowała w jego północnej części wojenny cmentarz niemiecki i rosyjski. W latach 1919-1921 powstał cmentarz żołnierzy polskich, poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. W 1939 roku pochowano tam żołnierzy polskich, poległych w walkach z Niemcami. Po II wojnie światowej wzniesiono mauzoleum żołnierzy sowieckich i zbudowano aleję zasłużonych przeznaczoną dla działaczy komunistycznych. W 1991 roku spoczęli tam Litwini, polegli w walkach z wojskami radzieckimi pod wieżą telewizyjną.

Pochowani na Cmentarzu Antokolskim

Pomnik nagrobny Józefa Zawadzkiego na Cmentarzu na Antokolu

Grób Mariana i Marii z Kotwiczów Zdziechowskich na Cmentarzu Antokolskim w Wilnie

• Józef Zawadzki - polski drukarz, wydawca i księgarz,
• Marian Zdziechowski - polski historyk idei i literatury, filolog, filozof, krytyk literacki i publicysta, rektorUniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.