Kraków, Stary Cmentarz Podgórski

Cmentarz Podgórski (stary) – cmentarz na Wzgórzu Lasoty we wschodniej części zrębu Krzemionek Pogórskich, w Krakowie-Podgórze.

Został założony najprawdopodobniej pomiędzy rokiem 1784, kiedy to cesarz Józef II edyktem nakazał przenosić cmentarze z miejsc zamieszkanych, a rokiem 1794, z którego pochodzi najstarsza, znana jedynie z zachowanej fotografii, inskrypcja z grobu Agnieszki Drelinkiewiczówny. Niewielką pomocą mogą służyć mapy, najstarsza uwzględniająca cmentarz pochodzi z 1817 roku, z kolei w źródłach miejskich pierwsza wiadomość to rok 1820. Cmentarz miał kostnicę zbudowaną w 1838 roku.

Pierwsza wiadomość o kaplicy pochodzi z 1886 roku, w dokumentach miejskich jest informacja, iż postanowiono grobowiec rodzinny Zdzieńskich, właścicieli Płaszowa, zbudowany w formie dość dużej kaplicy wyremontować i używać jako kaplicę cmentarną.

Cmentarz dwukrotnie poszerzano w 1838 roku i w 1895 zwracając jednocześnie uwagę na konieczność jak najszybszego założenia nowego cmentarza, do czego doszło ostatecznie w 1900 roku. W kwietniu 1900 roku, stary cmentarz ostatecznie zamknięto, postanawiając chować tutaj jedynie osoby zasłużone dla Podgórza i posiadające grobowce rodzinne.

Część cmentarza, ok. 1/4 powierzchni, zniwelowali spychaczami Niemcy w 1942 roku przy budowie linii kolejowej, bezpardonowo niszcząc znajdujące się tam nagrobki.

Największe zniszczenia spowodowała jednak rozbudowa ulicy Telewizyjnej (obecnie Powstańców Śląskich) w latach 70. Zabytkowe nagrobki miały zostać przeniesione na nowy cmentarz przy ul. Wapiennej lub do górnej pozostającej części starego cmentarza. Przenoszone szczątki na starym cmentarzu chowano bez jakiejkolwiek dokumentacji pod najtańszymi lastrikowo-betonowymi nagrobkami. Bezpowrotnie zniszczono zabytkowy układ i charakter cmentarza. Mimo protestów konserwatora zabytków inwestor budujący nową drogę nigdy nie zrekonstruował np. neogotyckiej kaplicy grobowej rodziny Cieślików z 1888 roku, do czego zobowiązany był w podpisanej umowie.

Do dziś przetrwało zaledwie 38 arów starego cmentarza podgórskiego, który w 1900 roku liczył 1,5 ha powierzchni.

W 2008 roku Stary i Nowy Cmentarz Podgórski zostały wpisane do Association of Significant Cemeteries in Europe (ASCE), czyli stowarzyszenia skupiającego najważniejsze cmentarze w Europie. W 2010 znalazły się na Europejskim Szlaku Kulturowym obejmującym 49 cmentarzy w 37 miastach położonych w 16 europejskich krajach.

nr rej. A-1028 z 24 maja 1996