Kraków-Tyniec, Opactwo Benedyktynów

Opactwo benedyktynów w Tyńcu wraz z kościołem św. Piotra i św. Pawła – opactwo benedyktynów w Tyńcu w granicach Krakowa, w jego południowo-zachodniej części.

Historia opactwa

Opactwo, usytuowane na wapiennym wzgórzu nad Wisłą, ufundował najprawdopodobniej Kazimierz I Odnowiciel w 1044 r. Działo się to po kryzysie młodego państwa, wywołanym pogańskim buntem i czeskim najazdem. Benedyktyni mieli wspierać odbudowę państwa i Kościoła. Pierwszym opatem został Aaron. Część badaczy uważa natomiast, iż opactwo tynieckie dla benedyktynów obecnych wcześniej w Krakowie ufundował dopiero syn Kazimierza Odnowiciela, Bolesław II Szczodry.

W II połowie XI w. powstał zespół romańskich budowli – trójnawowa bazylika oraz zabudowania klasztorne. W XIV wieku opactwo uległo znacznemu zniszczeniu w wyniku ataku Czechów oraz Tatarów. W kolejnych wiekach następowały kilkakrotne przebudowy całego kompleksu, najpierw na styl gotycki w XV w., a następnie na barok i rokoko. Opactwo zostało zniszczone przez wojny w XVII wieku, lecz wkrótce znowu odbudowane i powiększone (m.in. o bibliotekę). Kolejne zniszczenie dotknęło zabudowania klasztorne w związku z zamienieniem ich na twierdzę konfederatów barskich.

Odbudowy dokonał opat Florian Amand Janowski. W 1816 r. opactwo zostało zlikwidowane. W latach 1821-1826 kościół stanowił siedzibę biskupstwa tynieckiego z biskupem Grzegorzem Tomaszem Zieglerem na czele. Mnisi, dzięki inicjatywie belgijskiego benedyktyna Karola van Oosta, powrócili do Tyńca po 123 latach 30 lipca 1939, a od 1947 r. odbudowywali podniszczony kompleks. W 1968 r. kościół św. św. Piotra i Pawła znowu stał się opactwem.

W latach 1821-1826 kościół pełnił funkcję katedry diecezji tynieckiej.

8 maja 1991 o. Włodzimierz Zatorski założył przy opactwie Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC. 14 stycznia 2006 dekret opata Bernarda Sawickiego powołał do życia BENEDICITE Jednostkę Gospodarczą Opactwa Tynieckiego. Wtedy też rozpoczął się ostatni etap odbudowy Opactwa Tynieckiego. Jednostka zajmuje się m.in. sprzedażą produktów pod marką Produkty Benedyktyńskie. W lipcu 2008 roku została odbudowana tzw. Wielka Ruina i powstał Benedyktyński Instytut Kultury Aby chronić Dobro.

Na terenie klasztoru mieści się Muzeum Opactwa w Tyńcu.

Opactwo należy do benedyktyńskiej Kongregacji Zwiastowania.

Budowla kościoła

Obecnie trójnawowa świątynia ma gotyckie prezbiterium i barokową nawę główną. Autorem wielu ołtarzy, m.in. rokokowego ołtarza głównego z czarnego marmuru, przedstawiającego Świętą Trójcę i apostołów św. św. Piotra i Pawła, był Francesco Placidi. W kościele znajduje się późnobarokowa ambona w kształcie łodzi, utrzymana w czarno złotej tonacji, autorstwa najprawdopodobniej Franciszka Józefa Mangoldta. W długim prezbiterium stanowiącym chór zakonny znajdują się stalle z XVII wieku, ozdobione motywami z życia świętych, w tym św. Benedykta. Godne zauważenia są również m.in. krużganki klasztorne oraz pozostałości dawnych zabudowań wzgórza.

nr rej. A-169/M z 29 października 2008