Machu Picchu - najlepiej zachowane miasto Inków

Machu Picchu (keczua Machu Pikchu – stary szczyt) – najlepiej zachowane miasto Inków, w odległości 112 km od Cuzco. Położone jest na wysokości 2090-2400 m n.p.m., na przełęczy pomiędzy Huayna Picchu i Machu Picchu w Andach Peruwiańskich. Poniżej płynie rzeka Urubamba.

Miasto zbudowano w II połowie XV wieku podczas panowania jednego z najwybitniejszych władców Pachacuti Inca Yupanqui (1438–1471). Pełniło wówczas funkcję głównego centrum ceremonialnego, ale także gospodarczego i obronnego. Zamieszkiwali je kapłani, przedstawiciele inkaskiej arystokracji, żołnierze oraz opiekunowie tutejszych świątyń. Miasto składało się z dwóch części. W Górnej, zwanej hanman, znajdowały się: Świątynia Słońca, Grobowiec Królewski, Pałac Królewski oraz Intihuatana, największa inkaska świętość. W Dolnej mieściły się domy mieszkalne kryte strzechą oraz warsztaty produkcyjne. Na stromych zboczach otaczających miasto znajdowały się tarasy uprawne o szerokości 2-4 m., z pionowymi ścianami między nimi wzniesionymi z kamieni.

Miasto opuszczono ok. 1537 roku. Współczesna nazwa miasta jest połączeniem machu (stary) w języku keczua i zapożyczonego z hiszpańskiego słowa pico (szczyt). Oryginalnie miasto nazywało się Patallaqta, od keczuańskich słów pata (stopień, schodek) i llaqta (miasto).

Odkrycie i eksploracja miasta

Odkrycie Machu Picchu przypisywane jest amerykańskiemu uczonemu, profesorowi Yale University Hiramowi Binghamowi. Bingham trafił tam 24 lipca 1911 z władającym językiem keczua przewodnikiem Melchorem Arteaga. Bingham wracał na miejsce odkrycia kilkukrotnie. W 1912 prowadził tu wykopaliska archeologiczne finansowane przez uniwersytet oraz National Geographic Society. Kolejne – szersze wykopaliska prowadził w 1915 roku. Później Machu Picchu było także badane przez peruwiańskich archeologów: w 1934 przez Luisa E. Valcarcela, zaś w latach 1940–41 przez Paula Fejosa. Cywilizowane eksploracje prowadzone od pierwszej wyprawy Binghama pozwoliły na odkrycie tysięcy zabytkowych przedmiotów, w tym mumii, srebrnych posążków, złotych spinek i naczyń ceramicznych. Łącznie Bingham wywiózł legalnie do Stanów Zjednoczonych 4000 zabytkowych przedmiotów, które trafiły do Yale University. Rząd peruwiański domaga się jednak ich zwrotu.

Jak wskazują kwerendy przeprowadzone przez amerykańskiego badacza Paolo Greera w peruwiańskich i amerykańskich archiwach, Machu Picchu było eksplorowane w dziki sposób znacznie wcześniej przed badaniami Binghama. Jak twierdzi Greer odnalezione listy oraz mapy niemieckiego przedsiębiorcy Augusto Bernsa dowodzą, że w 1867 u podnóża góry, na której znajduje się miasto, zbudował on tartak i prawdopodobnie w tym roku odnalazł Machu Picchu. Jak wskazuje Greer opisy z listów Bernsa doskonale pasują do wyglądu Machu Picchu, a na jednej z map pochodzących z 1874 miasto jest wręcz zaznaczone. Berns założył spółkę, która poza produkcją tartaczną zajmowała się przemysłową eksploracją i handlowała zawartością grobowców oraz innymi zabytkowymi przedmiotami. W swojej działalności korzystał ze wsparcia rządu Peru, któremu na podstawie bardzo intratnej umowy oddawał jedynie 10 procent zysku. Swoją część otrzymywał prawdopodobnie też prezydent Peru Andreas Avelino Caceres. Jak twierdzi Greer wspólnikami Bernsa byli dyrektor biblioteki narodowej oraz profesor uniwersytetu w Limie (prywatnie kolekcjoner zabytków). Berns prowadził rabunkową eksplorację miasta przez wiele lat, a znaleziska trafiały w znacznej mierze do Europy.

Naukowcy wzbraniają się przed nadawaniem Bernsowi miana odkrywcy, jak zaczęły o nim pisać media.

Budowa i wygląd

Ruiny miasta początkowo utożsamiano z Vilcabambą, ostatnią stolicą Inków. Na pobliskich zboczach znajdują się tarasy rolne. Miasto-twierdza zostało zbudowane z jasnego granitu. Budowniczowie maksymalnie wykorzystali rzeźbę terenu łącząc mury z istniejącymi wcześniej skałami. W niższej, wschodniej części miasta znajdują się pozostałości dzielnic mieszkalnych. Położona wyżej część zachodnia to zabudowania centrum kulturowego. Stąd można przejść do położonego najwyżej obserwatorium astronomicznego. Intihuatana (miejsce, gdzie przystaje słońce). Kamienny słup stojący w centrum został wyrzeźbiony w litej skale. Obserwacje astronomiczne prowadzone były także ze zbudowanej na planie podkowy Wieży Słońca oraz Świątyni Trzech Okien. Budowle te miały tak usytuowane otwory okienne, aby padające przez nie słońce podczas przesilenia zimowego oświetlało kamień we wnętrzu pomieszczenia.

Położone na różnych poziomach miasto miało system kanałów doprowadzających wodę zebraną w wykutych w skale zbiornikach. Najbardziej widocznym elementem architektury są wszechobecne schody. Doliczono się 1200 stopni. Zapewniały one komunikację wewnątrz tego położonego na różnych poziomach miasta.

Funkcje

Badania archeologiczne z początku XX wieku, w wyniku których amerykański uczony George Eaton twierdził że znaczącą większość pochowanych w Machu Picchu stanowiły kobiety (na dziesięć szkieletów tylko jeden należał do mężczyzny), dały podstawę do stwierdzeń, że Machu Picchu było sanktuarium Dziewic Słońca, a nie typowym miastem, czy twierdzą. W późniejszym okresie stwierdzono jednak, że wnioski były błędne - George Eaton nie wziął pod uwagę cech typowych dla Indian (drobna budowa, lekki kościec i niski wzrost zarówno u mężczyzn jak i kobiet). W 2000 roku John Verano, w ówczesnym czasie pracownik naukowy Yale, przebadał kości raz jeszcze uwzględniając współczesną wiedzę i okazało się, że stosunek liczba szczątków należących do mężczyzn i kobiet jest podobna.

Obok ludzkich szkieletów odnaleziono także szczątki wymarłych przed setkami lat zwierząt, które były prawdopodobne zostawiane w grobowcach jako pożywienie dla zmarłych. Uczestniczący w ekspedycji osteolog George F. Eaton opisał czaszki nieznanego, wymarłego przed stuleciami gatunku gryzonia z rodziny Abrocomidae – Cuscomys oblativa.

7 lipca 2007 roku obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.

Ciekawostki

• Dziesiątki uprawnych tarasów skalnych pozwalało wyżywić całą okoliczną ludność.
• Wykuty w kamieniu ponad 749-metrowy kanał, który służył jako system nawadniający pola oraz dostarczający wodę działa do dziś.
• Długoletni spór między rządami Peru a USA o odnalezione przez Binghama artefakty z tego miejsca zakończył się dopiero w 2011 roku.
• Istnieje teoria odnośnie tego, że Machu Picchu było swego rodzaju astronomicznym obserwatorium. Dowodem ma być kamień Intihuatana. Podczas równonocy gdy słońce znajduje się nad nim, kamienny słup nie rzuca cienia.