Poznań - Cmentarz Górczyński

Historia

Nekropolia założona została w 1910 r. na gruntach należących do parafii św. Marcina, a od 1913 r. znajduje się pod administracją powstałej wówczas parafii Matki Boskiej Bolesnej, zaspokajając przede wszystkim potrzeby mieszkańców dzielnic Łazarz i Górczyn. Zajmuje powierzchnię 5,1 ha (wg innych danych 8 ha). Projektantem cmentarza był Bolesław Ziółkowski, modernistyczną kaplicę o reminiscencjach neogotyckich zaprojektował Kazimierz Ruciński w 1914 r., a ażurową żeliwną bramę wejściową wykonał zakład S. Żuromskiego. Cmentarz porośnięty jest starodrzewiem o zróżnicowanym składzie (m. in. jodła szlachetna, brzoza brodawkowata, żywotnikowiec japoński.

Założenie na rzucie zbliżonym do prostokąta cechuje daleko posunięta symetria z regularnym układem kwater i ze środkową podłużną aleją, przeciętą 4 alejami poprzecznymi. W jej ciągu ustawiono kaplicę, poprzedzoną placem przewidzianym na groby duchowieństwa, a dalej w połowie długości zlokalizowano okrągły placyk z krzyżem i dalszymi grobami księży. Liczba pochówków w całym okresie istnienia nekropolii przekracza 50 tysięcy, co spowodowało konieczność znacznego zagęszczenia mogił w stosunku do stanu pierwotnego.

nr rej. 238 z 9 lutego 1984

Zmarli

W miejscu spoczynku powstańców wielkopolskich, m.in. Franciszka Ratajczaka, wzniesiono w 1924 r. pomnik dłuta Stanisława Jagmina, zburzony przez hitlerowców w 1939 r. Monument obecny pochodzi z roku 1968 (proj. Ryszard Skupin). Obok znajduje się skromny pomnik ku czci ofiar II wojny światowej. Na cmentarzu złożono bezimienne prochy więźniów pomordowanych przez hitlerowców, których ciała poddano kremacji w miejskiej spalarni śmieci (m.in. ofiar Fortu VII, więźniów niedalekiego obozu przejściowego i jeńców radzieckich).

Spoczywają tu liczni księża, głównie proboszczowie parafii poznańskich i członkowie kapituły, m.in.:

• Stefan Hain (1903-1979) – historyk, dyrektor Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego
• Józef Jany (1907-1975) – infułat, prepozyt Kapituły Kolegiackiej, proboszcz parafii farnej, promotor kultu Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
• Kazimierz Maliński (1872-1928) – pierwszy proboszcz parafii Matki Boskiej Bolesnej
• Józef Nowacki (1893-1964) – archiwista i historyk
• Czesław Piotrowski (1891-1963) – założyciel męskiego gimnazjum i liceum im. A. Mickiewicza (obecnie VIII LO)
• Ryszard Walkowiak (1924-1985) – redaktor naczelny "Przewodnika Katolickiego")
• siostry zakonne ze zgromadzeń karmelitanek bosych, Sióstr Miłosierdzia i zmartwychwstanek

Ponadto zostali tu pochowani m.in.:

• Antoni Andrzejewski (zm. 1918) – powstaniec wielkopolski
• Kazimierz Bogucki (zm. 1992) – prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy AK
• Stefan Brzeziński (1902-1963) – działacz polityczny
• Dezyderiusz Danczowski (1891-1950) – wiolonczelista, profesor PWSM
• Bronisław Dembiński (1858-1939) – historyk, rektor Uniwersytetu Lwowskiego
• rodzina Cichowiczów – Ludwik (1857-1940) – adwokat, kolekcjoner, organizator władz polskich w Poznaniu po I wojnie światowej – grób symboliczny; Helena (1860-1929) – muzyk i etnograf – grób symboliczny; Wiesława (1886-1975) – etnograf, kolekcjonerka
• Henryk Wojciech Duczmal (zm. 1977) – dyrektor Opery Poznańskiej
• Sylwester Dybczyński (1878–1946) – pedagog, senator V kadencji II Rzeczypospolitej
• Izabela i Witold Gądzikiewiczowie (profesorowie Akademii Medycznej)
• Leonard Glabisz (1871-1951) – ekonomista, organizator Wyższej Szkoły Handlowej w Poznaniu
• Konstanty Gorski (1859-1924) kompozytor, skrzypek-wirtuoz, pedagog, dyrygent, działacz społeczny, autor pieśni, dwóch oper i wielu utworów instrumentalnych
• Edward Grabski (1883-1951) – organizator i pierwszy dowódca 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich
• Tadeusz Haluch (1929-2008) – redaktor naczelny Telewizji Polskiej
• Eugeniusz Iwanoyko (1924-1988) – historyk sztuki gdańskiej, kolekcjoner dzieł sztuki
• Kazimierz Jasnoch (1886-1966) – artysta malarz
• Zbigniew Kaja (1924-1983) – artysta grafik
• Wojciech Kasprzycki (1922-1989) – architekt, konserwator zabytków, wykładowca PWSSP
• Franciszek Klause (1900-1958) – bankowiec, działacz polityczny, wiceprezydent Poznania
• Roch Knapowski (1892-1971) – ekonomista, prawnik i historyk
• Krzysztof Lausch (1954-2014) – pedagog specjalny
• Andrzej Lewicki (1910-1972), psycholog, asystent UJK i pedagog lwowskich gimnazjów, profesor UAM i UMK w Toruniu
• Witalis Ludwiczak
• Franciszek Łukasiewicz (1890-1950) – pianista, redaktor muzyczny Polskiego Radia
• Kazimierz Nowak (1897-1937) – podróżnik, jako pierwszy człowiek samotnie przemierzył Afrykę
• Antoni Peretiatkowicz (1888-1956) – prawnik, rektor Uniwersytetu Poznańskiego
• Eugeniusz Piasecki
• Witold Pic-Bielkiewicz (1918-1944) – cichociemny
• Stefan Piechocki (1883-1968) – prawnik, działacz polityczny, minister sprawiedliwości II RP
• Jerzy Piotrowicz (1943-1999) – artysta malarz i grafik
• Florian Piskorski (1902-1979) – działacz polonijny
• Zbigniew Radwański (1924-2012) – rektor UAM, profesor prawa cywilnego, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego
• Kazimierz Raszewski
• Wanda Rożynek-Łukanowska (1919-2008) – profesor zwyczajny Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
• Teresa Ruszczyńska (1918-1985) – wojewódzki konserwator zabytków i kustosz Muzeum Historii Miasta Poznania
• Jan Rutkowski (1886-1949) – historyk gospodarki
• Karol Rzepecki
• Adam Skałkowski (1877-1951) – historyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego
• Bożena Stelmachowska (1889-1956) – etnograf, pracownik Instytutu Bałtyckiego w Toruniu, kierownik Muzeum Miejskiego w Poznaniu, profesor UMK w Toruniu
• Zdzisław Stolzmann (1906-1997) – profesor, biochemik
• Stanisław Strugarek (1911-1965) – pisarz, redaktor i aktor radiowy
• Stanisław Szczotka (1912-1954) – historyk
• Wiesław Szczerbiński (1900-1972) – profesor leśnictwa i łowiectwa
• Maria Trąmpczyńska (1875-1967), śpiewaczka (jako Maria d'Otto), profesor PWSM w Poznaniu
• Teodor Tyc
• Stefan Vrtel-Wierczyński
• Stanisław Waszak (1906-1974) – statystyk i demograf
• Antoni Wierusz (1883-1945) – lekarz, działacz społeczno-polityczny
• Anna Wojciechowska (1927-1996) – chemik, konserwator zabytków archeologicznych
• Zygmunt Wojciechowski (1888-1968) – dyrygent, pedagog, dyrektor Opery
• Jan Jerzy Wroniecki (1890-1948) – grafik i malarz, założyciel Poznańskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych)
• Tadeusz Wróbel (1894-1947) – lekarz, działacz polityczny
• Jan Żniniewicz
• Janina Żniniewicz
• Jan Żok (1903-1969) – artysta rzeźbiarz

Nagrobki

Z najstarszych nagrobków formą wyróżnia się pomnik powstańca styczniowego Damazego Pobóg-Trzcińskiego (zm. 1907) (zapewne przeniesiony wraz z prochami zmarłego ze Szwajcarii w 1929 r.) i mauzoleum rodziny Suwalskich – właścicieli nieruchomości w Poznaniu i cegielni w Żabikowie – (ok. 1916, proj. Stefan Suwalski), zachował się szereg pomników z okresu międzywojennego.