Warszawa, Katedra polowa Wojska Polskiego

Katedra polowa Wojska Polskiego NMP Królowej Polski – kościół garnizonowy znajdujący się przy ul. Długiej 13/15 w Warszawie.

Historia

W 1642 r. z woli Władysława IV wybudowano mały drewniany kościół ojców Pijarów pod wezwaniem św. Pryma i Felicjana. W 1651 r. pijarzy umieścili w nim relikwie męczenników. Przywiózł je z Rzymu dla Władysława IV członek rodziny Ossolińskich.

Kościół spłonął w czasie bitwy ze Szwedami o Warszawę w 1656. Król Jan Kazimierz postanowił wybudować w jego miejsce murowaną świątynię. Prac budowlanych podjęła się stolnikowa wyszogrodzka – Małgorzata Kotowska.

17 lipca 1701 r. dokonano konsekracji kościoła (po odbudowie według projektu Józefa Fontany) pod wezwaniem Matki Bożej Zwycięskiej i świętych Pryma i Felicjana. Poświęcił go biskup poznański Mikołaj Święcicki. W ołtarzach znajdowały się dzieła Szymona Czechowicza i J. B. Plerscha. Szczególnym kultem otoczone były relikwie dwóch rzymskich męczenników, Pryma i Felicjana, a także przywieziony z Rzymu wizerunek Najświętszej Maryi Panny znany jako Matka Boża Łaskawa Patronka Warszawy w kościele o.o. jezuitów przy ul. Świętojańskiej.

W 1834 r. rosyjski gubernator Iwan Paskiewicz oddał kościół Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. W latach 1835-1837 miała miejsce przebudowa i adaptacja kościoła do liturgii prawosławnej. Między innymi usunięto z wnętrza barokowy wystrój, a na wieżach, zakończonych kokosznikami, zawieszono dzwony odlane z armat zdobytych w powstaniu listopadowym. Pijarska świątynia została zaadaptowana na sobór Trójcy Świętej, katedrę eparchii warszawskiej i nowogieorgijewskiej.

Społeczeństwo warszawskie w geście buntu przeciw represjom wobec pijarów ułożyło wierszyk:

Poczekajcie no kopułki,

Przyjdą jeszcze z Francji pułki,

My nie chcemy obcej wiary,

Wróci nasza i pijary.

W grudniu 1916 okupacyjne władze niemieckie zwróciły świątynię Kościołowi rzymskokatolickiemu. Arcybiskup Aleksander Kakowski przekazał ją w użytkowanie wojsku. 5 lutego 1919 papież Benedykt XV powołał biskupa Stanisława Galla na biskupa polowego Wojska Polskiego. W latach 1923-1927 przywrócono pierwotną barokową architekturę według projektu prof. Oskara Sosnowskiego. W okresie okupacji kościół należał do niemieckich katolików i ich duszpasterzy.

Podczas II wojny światowej uległ częściowemu zniszczeniu. Odbudowany w latach 1946–1960 według projektu Leona Marka Suzina. Następnie przekazany generalnemu dziekanowi Wojska Polskiego. Władze komunistyczne zlikwidowały ordynariat polowy, toteż katedra była "polowa" tylko z nazwy. 21 stycznia 1991 r. opublikowano bullę nominacyjną biskupa polowego Wojska Polskiego i dekretów Kongregacji do Spraw Biskupów. Przyczyniło się to do powrotu Ordynariatu Polowego. Świątynia uzyskała status Katedry Polowej Wojska Polskiego pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.

Kaplica Katyńska – Mauzoleum

Kaplica Katyńska w Katedrze Polowej została zbudowana w celu upamiętnienia męczeństwa obywateli RP – więźniów i jeńców wojennych, tragicznie zamordowanych w 1940 przez NKWD. Na ołtarzu Kaplicy umieszczono obrazek Matki Bożej Katyńskiej (relikwię bezpośrednio związaną z losami polskich oficerów i policjantów zamordowanych przez NKWD).

W kaplicy znajduje się 15 tys. tabliczek, na których widnieją nazwiska ofiar Katynia, Charkowa i Miednoje. Umieszczono tam także tabliczki bezimienne (7 tys.).

15 sierpnia 2010 w kruchcie kaplicy odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku.

Kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej

Równolegle do Kaplicy Katyńskiej, po lewej stronie od głównego wejścia, znajduje się Kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej, poświęcona w 2005. Autorami kolorowych ceramicznych płaskorzeźb w kaplicy (nazywanej także Kaplicą Lotników) są Lech i Piotr Grześkiewiczowie.

Muzeum Ordynariatu Polowego

W podziemnym muzeum (wejście przy Kaplicy Katyńskiej), otwartym 8 grudnia 2010 przedstawiona jest historia Polski począwszy od Mieszka I do teraźniejszości (m.in. dzieje oręża, historia kapelanów).

Duszpasterze

• Biskup polowy Wojska Polskiego – ks. bp gen. bryg. dr Józef Guzdek
• Proboszcz – ks. ppłk dr. Piotr Majka
• Wikariusz − ks. por. Marcin Janocha
• Wikariusz − ks. ppor. Marek Okoń

Zabytki

Na listę zabytków wpisane są obiekty (według rejestru NID):

• zespół klasztorny pijarów, ul. Długa 13, ul. Miodowa 26:
• kościół MB Królowej Korony Polskiej, nr rej.: 66/1 z 1.07.1965
• klasztor, ob. kamienica, nr rej.: 66/2 z 1.07.1965

W katedrze znajdują się drzwi spiżowe według projektu Andrzeja Renesa, na których umieszczone są najważniejsze sceny bitewne z historii Polski. Nad tabernakulum stoi figura Matki Bożej Królowej Polski, która ocalała podczas wojny. 15 sierpnia 1994 r. biskup polowy generał dywizji doktor Sławoj Leszek Głódź okrył ją „płaszczem hetmańskim” z wyszytymi odznakami pamiątkowymi Sił Zbrojnych RP. Z tyłu za figurą znajdują się odznaczenia wojskowe, a po prawej stronie organy z drugiej połowy XIX wieku. Wnętrze ozdabiają obrazy autorstwa Michaela Willmanna. Z lewej strony kruchty znajduje się Kaplica Matki Bożej Miłosierdzia, zwana też Kaplicą Pamięci, a po prawej Kaplica Katyńska.

Znajdujące się w katedrze organy zostały zbudowane na bazie organów Ignatiusa Mentzla z 1724-29, znajdujących się pierwotnie w Kościele Łaski w Kamiennej Górze, po II wojnie światowej zdemontowanych i przewiezionych do Warszawy. Z uwagi na duże zmiany w stosunku do pierwotnego układu organów oraz dużą dowolność, z jaką dokonano montażu, trudno mówić o tożsamości obecnego instrumentu z pierwotnym.

Pochowani w kościelnych kryptach do 1834

W kościele Matki Bożej Zwycięskiej i świętych Pryma i Felicjana przy ul. Długiej do czasu przejęcia przez cerkiew prawosławną (1834) spoczywali:

• Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ, poeta baroku, przeniesiony z kościoła o.o. jezuitów ok. 1834;
• wybitni i zasłużeni pijarzy związani ze szkolnictwem – Collegium Nobilium i Komisją Edukacji Narodowej m.in.: Stanisław Konarski SchP, Onufry Kopczyński, Teodor Waga, Ignacy Zaborowski, Szymon Bielski, Atanazy Pomorzkant.

Ciekawostki

• 6 sierpnia 1944, w rocznicę wymarszu Pierwszej Kompani Kadrowej, po mszy w kościele garnizonowym odbyła się jedyna podczas powstania warszawskiego defilada wojsk powstańczych. Żołnierze Batalionu „Gozdawa” przemaszerowali wtedy ulicą Długą od kościoła do pałacu Raczyńskich.

66/1 z 1.07.1965