Warszawa, Łazienki Królewskie
- Adres:
- 00-460 Warszawa ul. Agrykoli 1
- Nr telefonu:
- +48 504243783
- e-mail:
- [email protected]
- Strona www:
- http://www.lazienki-krolewskie.pl/pl
- Region administracyjny:
- Województwo mazowieckie
- Kategoria:
- muzeum, parking, zabytek
- Współrzędne:
- 52.211039698702,21.03257417657
Łazienki Królewskie – zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Nazwa pochodzi od barokowego pawilonu Łaźni, wzniesionego w latach 80. XVII wieku przez Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i przebudowanego przez Stanisława Augusta Poniatowskiego na pałac Na Wyspie. Oprócz budynków pałacowych, pawilonów oraz wolnostojących rzeźb znajdują się tutaj cztery ogrody: Ogród Królewski, Ogród Romantyczny, Ogród Modernistyczny i Ogród Chiński.
Łazienki są miejscem wielu wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym i rozrywkowym, a także jednym z ulubionych miejsc spacerów mieszkańców i gości stolicy.
Historia
W średniowieczu w miejscu Łazienek znajdował się zwierzyniec służący jako miejsce polowań książąt mazowieckich.
W latach 80. XVII wieku ówczesny właściciel tego terenu, marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski, zbudował tam dwa pawilony: Ermitaż oraz bogato dekorowany pawilon Łaźni. Obydwa zostały zaprojektowane przez Tylmana z Gameren.
W 1764 posiadłość została zakupiona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nowo powstałe założenie pałacowo-ogrodowe zostało zrealizowane przez architektów królewskich: Dominika Merliniego, Jana Chrystiana Kamsetzera i Jana Chrystiana Szucha. Na terenie dawnego zwierzyńca przeprowadzono prace melioracyjne i wykarczowano stare olchy. Jego przekształcanie w letnią rezydencję królewską – krajobrazowy park angielski ozdobiony pawilonami – rozpoczęto w 1774, po zarzuceniu rozpoczętego projektu przebudowy Zamku Ujazdowskiego. Pierwszym budynkiem zbudowanym przez króla w Łazienkach był Biały Domek. W 1784 w miejscu niewielkiej sadzawki powstałej w czasach Lubomirskego wykopano dwa duże stawy, na północ i południe od przebudowanego z pawilonu Łaźni pałacu Na Wyspie. Staw południowy otrzymał fantazyjną linię brzegową z romantyczną kępą, na której wzniesiono scenę Amfiteatru. Był on wzorowany na teatrze w Herkulanum.
Stanisław August Poniatowski, którego oficjalną siedzibą był Zamek Królewski, przebywał w Łazienkach od końca maja do września[10]. Król mieszkał w przebudowanym z pawilonu Łaźni pałacu Na Wyspie, rodzina królewska w Białym Domku, wyżsi urzędnicy dworscy w pałacu Myślewickim, a niżsi urzędnicy i służba – w Wielkiej Oficynie. Od czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego Łazienki były dostępne dla publiczności
Po śmierci króla Łazienki przeszły na własność jego bratanka Józefa Poniatowskiego, a po jego śmierci w 1813 – siostry księcia, Marii Teresy z Poniatowskich Tyszkiewiczowej. Ta w 1817 sprzedała je carowi Aleksandrowi I. W 1818 wydzielono z nich północno-zachodnią część ogrodu z przeznaczeniem na Ogród Botaniczny.
Romanowowie kontynuowali prace w Łazienkach. Wzniesiono m.in. Świątynię Sybilli (ok. 1820), Świątynię Egipską (1822) i Koszary Kantonistów (1826) oraz przebudowano Nową Kordegardę (1830). W 1846 w przebudowanym zachodnim pawilonie pałacu Na Wyspie powstała cerkiew św. Aleksandra Newskiego. Do Łazienek przywieziono zakupioną w 1855 od Radziwiłłów z Nieborowa kolekcję drzew egzotycznych, na potrzeby której wzniesiono specjalny pawilon. Jej najważniejszą część stanowił największy w Europie zbiór drzew pomarańczowych (ponad 100 sztuk, z których ok. 70 liczyło 300–400 lat). Pochodzącą z Drezna kolekcję Radziwiłłowie otrzymali od Augusta II Mocnego.
W 1891 park został ogrodzony. Po wybuchu I wojny światowej, w latach 1914–1915, Rosjanie ewakuowali z obiektów w Łazienkach ruchome wyposażenie wnętrz. Zostało ono zwrócone w 1921 na mocy traktatu ryskiego. Pozostawiona w Warszawie nieborowska kolekcja drzew pomarańczowych wymarzła w nieogrzewanych pomieszczeniach, a pawilon, w którym się znajdowała, został po wojnie rozebrany.
W okresie II Rzeczpospolitej Łazienki jako dawne mienie carskie przeszły na własność Skarbu Państwa. W 1926 w zachodniej części parku, przy Alejach Ujazdowskich, odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina. W 1927 w południowo-wschodniej części Łazienek wybudowano hipodrom z drewnianymi trybunami, uznawany za jeden z najpiękniejszych tego typu obiektów w Europie.
W 1940 Łazienki zostały zamknięte dla ludności polskiej. 31 maja 1940 Niemcy wysadzili w powietrze pomnik Chopina. Wiele dzieł sztuki wywieziono do rezydencji Hansa Franka w Krzeszowicach.
Po upadku powstania warszawskiego, w grudniu 1944, Niemcy oblali wnętrza pałacu Na Wyspie benzyną i podpalili. W ścianach częściowo spalonego budynku nawiercono otwory na dynamit, jednak nie wysadzono go w powietrze. Pożary zniszczyły także Ermitaż i Starą Kordegardę, a pałac Myślewicki, Biały Domek i Nową Pomarańczarnię zdewastowano. Zniszczono rośliny egzotyczne przechowywane w Starej i Nowej Pomarańczarni oraz uszkodzono niektóre rzeźby znajdujące się na terenie ogrodu. Straty w drzewostanie wyniosły ok. 25%.
Od 1959, od maja do września, pod odbudowanym pomnikiem Fryderyka Chopina organizowane są niedzielne koncerty chopinowskie, organizowane przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina i Stołeczną Estradę.
W kwietniu 1960 w Łazienkach utworzono muzeum, będące oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. Do zwiedzania udostępniono siedem pierwszych odrestaurowanych sal pałacu Na Wyspie.
W latach 2012–2015 przeprowadzono kapitalny remont pałacu, a także Amfiteatru i Pałacu Myślewickiego oraz ich otoczenia. Z parkowych alejek całkowicie usunięto asfalt zastępując go kostką brukową lub nawierzchnią mineralną.
Powierzchnia Łazienek Królewskich wynosi ok. 76 ha, w tym powierzchnia wód 4,9 ha. Ogółem znajduje się tam ok. 40 budynków, z czego 10 o bardzo dużej wartości historycznej i artystycznej. Na teren parku prowadzi 10 bram. W najbliższych latach muzeum planuje wzniesienie na terenie obecnych szklarni nowego obiektu – Ogrodu XXI Wieku z podziemnymi salami wystawowymi.
Dyrektorzy Muzeum Łazienki Królewskie
- Marek Kwiatkowski (1960–2008)
- Jacek Czeczot-Gawrak (2008)
- Przemysław Nowogórski (2009–2010)
- Tadeusz Zielniewicz (od 2010)
Obiekty architektoniczne na terenie Łazienek Królewskich
Obiekty projektowane przez Tylmana z Gameren
- Ermitaż (1683), przebudowany w 1777 przez Dominika Merliniego
- Budynek Łaźni (Hippokrene) dla Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, obecnie część pałacu Na Wyspie (1680–1690)
Obiekty projektowane przez Dominika Merliniego
- Biały Domek (1774–1776)
- Pałac Myślewicki (1775–1779)
- Wodozbiór (1777–1778)
- Ermitaż (po pożarze w 1777)
- Nowa Kordegarda (1779–1780)
- Stara Pomarańczarnia, zwana również Starą Oranżerią (1786–1788)
- Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793, razem z Janem Chrystianem Kamsetzerem)
Obiekty projektowane przez Jana Christiana Kamsetzera
- Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793 razem z Dominikiem Merlinim)
- Stara Kordegarda (1791–1792)
- Amfiteatr (1786, przebudowany w 1790)
- Obudowa źródła (przy bramie od strony ul. Agrykola)
Obiekty projektowane przez Wilhelma Henryka Mintera
- Wielka Oficyna (Podchorążówka) (przebudowa, 1815)
- Koszary Kantonistów (Koszary Inwalidów, Domek Ogrodnika), mieszczące Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa (1826–1829)
Obiekty projektowane przez Jakuba Kubickiego
- Belweder w Warszawie (przebudowa 1818–1822)
- Świątynia Sybilli (ok. 1820)
- Świątynia Egipska (prawdopodobnie 1819–1822)
- Maneż w obrębie Belwederu (1823–1824)
- Stajnia Kubickiego (1825–1826)
- Nowa Kordegarda (1830).
Obiekty projektowane przez Adama Adolfa Loewego i Józefa Orłowskiego
- Nowa Pomarańczarnia, zwana również Nową Oranżerią (1860)
Obiekty innych architektów
- Dom Narutowicza (prawdopodobnie Andrzej Gołoński, ok. 1830)
- Oberża (tzw. Nowa Austeria, lata 70. XVIII wieku, przebudowana w 1864, architekt nieznany)
- Oranżeria Gotycka
- Klub Cavallo
- Ogród Chiński (2014)
Pomniki i rzeźby
- Pomnik Fryderyka Chopina
- Pomnik Jana III Sobieskiego
- Pomnik Henryka Sienkiewicza
- Popiersie Piotra Wysockiego
- Rzeźba Jutrzenka Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej
- Popiersie Stanisława Augusta Poniatowskiego (odlew rzeźby André Le Bruna, od 2013 przy Białym Domku)
- Popiersie Maurycego Mochnackiego (przy Świątyni Egipskiej)
- Popiersie Aleksandra Kamińskiego (przy Świątyni Egipskiej)
- Popiersie Cypriana Kamila Norwida (w pobliżu Oranżerii Gotyckiej)
- Rzeźba Tankreda i Kloryndy (w pobliżu Amfiteatru)
- Popiersie Eugeniusza Kwiatkowskiego (przed pałacem Myślewickim)
- Popiersie Jana Kozietulskiego (Stanisław Jackowski, za pałacem Myślewickim)
- Posąg Herkulesa (na północ od Białego Domku)
- Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego (przy Podchorążówce)
- Popiersie Stanisława Wyspiańskiego (w pobliżu Amfiteatru)
Pozostałe obiekty i upamiętnienia
- Kolumna z datą 1262 upamiętniająca gród jazdowski (od strony Ogrodu Botanicznego)
- Kamienny kartusz z herbem Stanisława Augusta Poniatowskiego
- Cztery zegary słoneczne
- Omphalos (przy Świątyni Sybilli)
- Tablica upamiętniająca miejsce złożenia prochów Stanisława Augusta Poniatowskiego
Obiekty nieistniejące
- Cerkiew św. Aleksandra Newskiego (1846, Andrzej Gołoński)
- Dom Turecki (1787, Jan Christian Kamsetzer, budynek rozebrany w połowie XIX wieku)
nr rej. 2/1 z 1.07.1965
Podaj źródło: wikipedia.org