Warszawa, plac Zamkowy

Plac Zamkowy – plac w Śródmieściu Warszawy położony pomiędzy wylotami ulic: Krakowskiego Przedmieścia, Senatorskiej, Podwala i Świętojańskiej.

Został wytyczony w latach 1818–1821 według projektu Jakuba Kubickiego. Zabudowa placu została zniszczona w 1939 i 1944. Został odbudowany w latach 1949–1958 w jednolitym stylu architektonicznym.

Wschodnią pierzeję placu stanowi fasada Zamku Królewskiego. Na placu zaczyna się Trakt Królewski.

Historia

Plac Zamkowy to dawny teren zamku książęcego i obszar znajdujący się poza murami Starej Warszawy. Południowo-wschodnią pierzeję placu, od strony skarpy, stanowił kościół i klasztor Bernardynek, wzniesiony na przełomie XVI i XVII wieku, a rozebrany w 1843, aby zrobić miejsce dla nowego zjazdu ulicą Nowy Zjazd, biegnącą wiaduktem Pancera początkowo w kierunku Wisły i ulicy Dobrej, a od 1864 w kierunku nowego, stałego mostu Kierbedzia przez Wisłę.

Na placu znajduje się kolumna króla Zygmunta III Wazy z 1644, najstarszy i symboliczny dla miasta pomnik (dzieło Clemente Molliego). We wschodniej pierzei placu stoi bryła zrekonstruowanego po zniszczeniach II wojny światowej Zamku Królewskiego, rezydencji książąt mazowieckich, a następnie królów Polski i wielkich książąt Litwy z XVI-XVIII wieku, zbombardowanej i wysadzonej w powietrze przez Niemców w czasie okupacji.

W roku 1907 wiadukt Pancera zmodernizowano dla potrzeb obsługi tramwajów elektrycznych, które pojechały nim z Placu Zamkowego niecały rok później.

Plac był sceną wielu ważnych wydarzeń w historii Polski i Warszawy. Odbywały się tutaj manifestacje patriotyczne (m.in. w okresie poprzedzającym wybuch powstania styczniowego):

• 27 lutego 1861 od kul rosyjskich padło pięciu poległych;
• 8 kwietnia 1861 pięć rot piechoty i dwa szwadrony jazdy rosyjskiej (ok. 1300 żołnierzy), dowodzone przez generała Stiepana Aleksandrowicza Chrulewa dokonały krwawej masakry ludności cywilnej Warszawy, w wyniku której zginęło ponad 100 osób;
• 15 listopada 1920 na placu miało miejsce uroczyste wręczenie buławy marszałkowskiej pierwszemu marszałkowi Polski, Józefowi Piłsudskiemu.

W roku 1949 plac został połączony schodami ruchomymi z nowo powstałą Trasą W-Z. Przebiegający pod placem Zamkowym tunel Trasy W-Z oraz jej wiadukt (prowadzący do mostu Śląsko-Dąbrowskiego) powstały w miejscu zniszczonego w czasie działań wojennych wiaduktu Pancera.

W latach 1963–1970 pod nr 10 wzniesiono tzw. Kamienicę Kościelskich Bis, co stanowiło próbę wprowadzenia nowoczesnej architektury na Stare Miasto. Do numeracji placu przypisany jest także pałac Pod Blachą.

W czasie stanu wojennego na placu doszło do brutalnej akcji rozpędzenia przez ZOMO manifestacji 3 maja 1982. W tym samym miejscu 10 lipca 1997 prezydent Stanów Zjednoczonych Bill Clinton wygłosił przemówienie z okazji ogłoszonego dwa dni wcześniej zaproszenia Polski, Czech i Węgier do uczestnictwa w NATO.

W wyniku prowadzonych od 1977 prac archeologicznych ustalono przebieg murów obronnych i fosy w rejonie placu, a w 1983 udostępniono relikty gotyckiego mostu przedbramia Bramy Krakowskiej. Przebieg murów miejskich został zaznaczony bruku placu czerwoną kostką.

W 1998 na rogu placu Zamkowego i ul. Senatorskiej odsłonięto pomnik Katyński w Warszawie, od 2012 znajdujący się przy ul. Podwale.