Otwarto gmach „Zachęty” w Warszawie

Budynek

Pałac „Zachęty” został wzniesiony nakładem społeczeństwa w latach 1898–1900 dla Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych według projektu Stefana Szyllera; w 1982 wzniesiono skrzydło północno-zachodnie według projektu Feliksa Dzierżanowskiego; pałac został wpisany do rejestru zabytków w 1965.

Od 1900 w pałacu „Zachęty” mieściły się następujące instytucje:

• 1900–1942 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych
• 1942–1945 Haus der Deutschen Kultur (Dom Niemieckiej Kultury, nazistowska instytucja kultury)
• 1949–1989 Centralne Biuro Wystaw Artystycznych
• 1989–2003 Państwowa Galeria Sztuki Zachęta
• 2003–        Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

Historia

Początki Zachęty

Historia Zachęty sięga 1860, kiedy w Królestwie Polskim powstało Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Początkowo celem Towarzystwa było organizowanie wystaw, zakup dzieł sztuki do kolekcji narodowej i udzielanie pomocy młodym artystom. Obecna siedziba Zachęty, zaprojektowana przez Stefana Szyllera, wzniesiona dzięki wysiłkom Towarzystwa i hojności społecznej, stała się jednym z głównych warszawskich ośrodków sztuki, promującym nowe malarstwo. Budowę siedziby rozpoczęto we wrześniu 1898 r., natomiast oficjalnego otwarcia dokonano 15 grudnia 1900 roku.

20-lecie międzywojenne

16 grudnia 1922 w pałacu Zachęty został zamordowany pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Gabriel Narutowicz.

II wojna światowa

Podczas oblężenia Warszawy w 1939 płonęły sąsiednie budynki (kościół ewangelicko-augsburski oraz gimnazjum im. M. Reja) jednak gmach TZSP ocalał, choć doznał pewnych uszkodzeń. W czasie oblężenia Warszawy z budynku nie ewakuowano zbiorów, co więcej – nie przeniesiono ich nawet do piwnic gmachu. Spadające pociski przebijały dach i wybuchały w salach wystawowych niszcząc wiszące na ścianach obrazy. Jedynym dziełem wywiezionym z "Zachęty" w czasie kampanii wrześniowej była znajdująca się tam wówczas "Bitwa pod Grunwaldem" Jana Matejki. "W chwili kapitulacji Warszawy znajdowały się w nim zbiory i dokumenty Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Gmach zarekwirowali okupanci, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych zostało rozwiązane, a większość zbiorów przewieziono do Muzeum Narodowego. Kilkaset obrazów transportowano w otwartych ciężarówkach, bez żadnych spisów czy protokołów tej procedury. Warszawska Zachęta została przekształcona w "Haus der deutschen Kultur", w którym odbywały się propagandowe imprezy niemieckie." W trakcie powstania bomba burząca i pociski artyleryjskie poważnie uszkodziły budynek. Wycofujące się niemieckie oddziały prawdopodobnie planowały podpalenie budynku, na co wskazywały znalezione tuż po wojnie na ścianach ślady oblania substancją palną.

1945-1989

Po drugiej wojnie światowej Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych nie zostało reaktywowane. Jego zbiory zostały przeniesione do Muzeum Narodowego, gdzie dziś stanowią ważną część Galerii Malarstwa Polskiego. Gmach Zachęty został przeznaczony na siedzibę Centralnego Biura Wystaw Artystycznych.

Po 1989

Po zmianach 1989 roku CBWA ulegało stopniowemu przekształcaniu tracąc swój centralistyczny charakter. W 1994 roku na mocy zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki została powołana Zachęta Państwowa Galeria Sztuki. 25 września 2003 decyzją ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego, Galeria otrzymała status narodowej instytucji kultury i nazwę Zachęta Narodowa Galeria Sztuki.

Działalność

Działalność wystawiennicza

O planach wystawowych i działalności decyduje Rada Programowa oraz Zespół Kuratorski, którym przewodniczy Dyrekcja. W skład Zespołu Kuratorskiego Galerii w latach 2009-2010 wchodziły: dr Agnieszka Morawińska (Dyrektor – do dnia 1 listopada 2010), Hanna Wróblewska (I Z-ca Dyrektora, w listopadzie 2010 p.o. Dyrektora, od 1 grudnia 2010 Dyrektor Galerii), Maria Brewińska, Magdalena Kardasz, Julia Leopold, Karolina Lewandowska (do sierpnia 2010), Anna Tomczak. W roku 2011: Hanna Wróblewska (Dyrektor), Maria Brewińska, Magdalena Kardasz, Julia Leopold (do lutego 2011), Anna Tomczak.

Skład Rady Programowej jest następujący: Jacek Dehnel, dr Rainer Fuchs, Piotr Gruszczyński, Beatrice Joss, Krzysztof Knittel, doc dr hab. Marta Leśniakowska, prof. Andrzej Mencwel, Dorota Monkiewicz, prof. Mark Nash, prof. dr Piotr Piotrowski, prof. dr Krzysztof Pomian, prof. dr Maria Poprzęcka, prof. Jacek Sempoliński, Andrzej Starmach, prof. Maciej Świeszewski, Artur Żmijewski.

Kolekcja

Kolekcja stała Zachęty Narodowej Galerii Sztuki obejmuje dzieła współczesnej sztuki polskiej. Zarówno malarstwo, rzeźbę, instalacje, fotografie, filmy. Nie jest jednak ona prezentowana w formie stałej. Wystawy w Zachęcie to jedynie wystawy czasowe.