Powiedz o tym miejscu
pl

Tadeusz Kościuszko wydał uniwersał połaniecki

Nie ma jeszcze zdjęć z wydarzenia. Dodaj zdjęcie!
Data wydarzenia:
07.05.1794

Uniwersał połaniecki (właściwie Uniwersał urządzający powinności gruntowe włościan i zapewniający dla nich skuteczną opiekę rządową, bezpieczeństwo własności i sprawiedliwość w komisjach porządkowych) – akt prawny wydany przez Tadeusza Kościuszkę 7 maja 1794. w okolicach miasta Połaniec. Formalnie był wydany w imieniu rządu krajowego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w oparciu o art. IV Konstytucji Trzeciego Maja.

Charakter

Był to drugi po Konstytucji i zarazem ostatni akt prawny Rzeczypospolitej, który formalnie przyznawał ograniczoną wolność osobistą chłopom pańszczyźnianym. Uniwersał ten, jak większość aktów prawnych wydanych w czasie insurekcji kościuszkowskiej, nie przetrwał jej upadku i nie miał prawie żadnego wpływu na faktyczną sytuację chłopów. Głównym powodem jego wydania było zalegalizowanie oddziałów kosynierów i umożliwienie chłopom walki zbrojnej w ramach armii powstańczej. Z biegiem lat nabrał on jednak znaczenia symbolicznego.

Treść

Postanowienia Uniwersału dotyczyły:

  • ograniczenia poddaństwa chłopów,
  • nadania im wolności osobistej,
  • przyznania prawa opuszczenia ziemi, po spełnieniu określonych warunków (spłata długów, zaległych podatków, zawiadomienie wojewódzkiej komisji porządkowej),
  • uznania ograniczonego prawa chłopów do dochodzenia swoich spraw w sądach,
  • zapewnienia nieusuwalności z ziemi, zakazania rugów i potwierdzenia własności podległej,
  • zmniejszenia pańszczyzny od 1/3 do 1/2, z obietnicą dalszych ulg po wygranym powstaniu,
  • zawieszenie wykonania pańszczyzny chłopom powołanym do wojska,
  • polecenia zawierania umów między szlachtą a chłopami,
  • wprowadzenia urzędu dozorcy, który był pierwszym w dziejach Polski urzędnikiem państwowym reprezentującym sprawy chłopskie. Jeden dozorca miał mieć pod swoją opieką okręg liczący ok. 1000 gospodarstw. Miał dbać o przestrzeganie postanowień Uniwersału.

W toku insurekcji zapowiedziano uwłaszczenie chłopów – uczestników powstania z gruntów narodowych i skonfiskowanych zdrajcom.

Dozorcy

Dozorcy byli urzędnikami państwowi, mającymi opiekować się chłopami, kontrolować szlachtę, pośredniczyć w sporach między chłopami i szlachtą, czuwać nad bezpieczeństwem publicznym (bunty chłopskie). Ponadto do ich zadań miały należeć: spisy ludności, utrzymanie dróg i mostów, rozwój rolnictwa, ochrona lasów, opieka nad szkołami wiejskimi. Dozorców miały ustanawiać wojewódzkie komisje porządkowe, a potem szlachta, mieszczanie, władze miejskie i gromady wiejskie. Dozorcami mogły być osoby umiejące czytać, pisać, liczyć i cieszące się dobrą opinią. Odwołania od decyzji dozorców miały rozpatrywać komisje porządkowe.

Dla uczczenia i pamięci o tym wydarzeniu w jego setną rocznicę usypano Kopiec Kościuszki.

 

Mapa

Źródła: wikipedia.org

    Osoby

    Osoba Data ur. Data śm. Język
    1Tadeusz  KościuszkoTadeusz Kościuszko04.02.174615.10.1817de, en, fr, lt, lv, pl, ru, ua
    Tagi