W Wiedniu odbyła się premiera IX symfonii Ludwiga van Beethovena

Dedykacja

Beethoven zadedykował dzieło królowi pruskiemu, Fryderykowi Wilhelmowi III.

Premiera

Symfonia została po raz pierwszy wykonana publicznie 7 maja 1824 roku w Wiedniu. Jej premiera spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności. Beethoven, który z powodu całkowitej głuchoty nie był już w stanie dyrygować swoim dziełem, stał podczas koncertu za plecami dyrygenta, tyłem do publiczności. Nie mógł zatem zauważyć burzliwych owacji po zakończeniu utworu. Według anegdoty przekazanej przez sekretarza kompozytora Antona Schindlera, podeszła do niego wówczas śpiewaczka Karolina Unger i odwróciła go w stronę publiczności, a kompozytor bardzo się wzruszył.

Krytyka symfonii

Mimo sukcesu pierwszego, wiedeńskiego wykonania ówczesny świat muzyczny krytycznie odniósł się do dzieła. Carl Zelter, kompozytor i przyjaciel Goethego wyraził się: „[Beethoven] to geniusz, który obwiesza błyskotkami prosię”, Felix Mendelssohn-Bartholdy z kolei stwierdził, że „jest to muzyka napisana na Wielki Wtorek przez pijanego”. Louis Spohr stwierdził, że chóralny finał jest monstrualny i pozbawiony smaku, co uznał za efekt postępującej głuchoty Beethovena. Bardzo krytycznie były też przyjmowane premiery w kolejnych krajach. Po londyńskiej prapremierze w kwietniu 1825 roku w prasie angielskiej można było przeczytać że „IX symfonia jest za długa i brak jej zrozumiałego planu”. Niepowodzeniem zakończyła się również amerykańska premiera, która odbyła się w Nowym Jorku w 1846 roku.

Dopiero nowe, nadchodzące pokolenie muzyków doceniło wartość i przełomową rolę ostatniego dzieła Beethovena. Hektor Berlioz stwierdził, że IX symfonia dała początek nowoczesnej muzyce. Nowych aranżacji dzieła na fortepian dokonali Ferenc Liszt i Richard Wagner. Pod wpływem monumentalnego brzmienia symfonii całe życie pozostawali Anton Bruckner i Gustav Mahler. Bedřich Smetana uznał IX symfonię za „boskie objawienie”, a Marcel Quinet nazwał ją „Marsylianką ludzkości”.

Budowa

Symfonia składa się tradycyjnie z czterech części, choć kompozytor zamienił ich kolejność przesuwając wolne adagio z tradycyjnie drugiej na trzecią pozycję:

1. Allegro ma non troppo, un poco maestoso (d-moll)
2. Allegro vivace (d-moll)
3. Adagio molto e cantabile – Andante moderato (B-dur)
4. Presto – Allegro assai – Andante maestoso – Allegro energico, sempre ben marcato – Allegro ma non tanto – Prestissimo (d-moll/D-dur)

W finale symfonii Beethoven umieścił kantatę do słów wiersza "Oda do radości" Friedricha von Schillera. Aranżację fragmentu finału przyjęto jako hymn Rady Europy, a w 1986 przyjęła ją jako swój hymn Unia Europejska.

Niekiedy, zwłaszcza w nagraniach, finał dzielony bywa na część czysto instrumentalną oraz część instrumentalno-wokalną (rozpoczynającą się tuż przed słowami "O Freunde, nicht diese Töne!"); wówczas symfonia posiada 5 części.

Łączny czas trwania utworu to zazwyczaj nieco ponad 70 minut.

Obsada

Dzieło zostało napisane na podwójne flety, oboje, klarnety, fagoty, trąbki, 3 puzony, 4 rogi i kotły. W czwartej części dochodzą: flet piccolo, kontrafagot, trójkąt, talerze perkusyjne oraz bęben. Partie wokalne: sopran, alt, tenor, baryton, chór.

Ciekawostki

• Fragmenty IX symfonii są często wykorzystywane jako muzyka filmowa, m.in. w Mechanicznej pomarańczy Stanleya Kubricka czy Kornblumenblau Leszka Wosiewicza.
• W 1989 roku Leonard Bernstein poprowadził w Berlinie koncert z okazji zburzenia Muru Berlińskiego, w którym słowa „Oda do radości” sparafrazowano na „Oda do wolności” (oryg. Freude na Freiheit).
• Rękopis utworu, sprzedany za 2,1 mln funtów (równowartość 3,4 mln dolarów) w 2003 roku na aukcji w Londynie, stał się jednym z najdroższych na świecie.[4]
• Istnieją przypuszczenia, że całkowity czas wykonania dzieła (ponad 70 minut) wpłynął na ustalenie pierwotnej pojemności płyty kompaktowej przez jej twórców, koncerny Philips i Sony, choć inne źródła zaprzeczają tej tezie
• IX Symfonia Beethovena jest dziełem niezwykle trudnym do wykonania, zwłaszcza dla kontrabasistów, którzy w jej finale nie tylko zaznaczają rytm i dają podstawę basom, ale również stają się solistami, wykonując skomplikowane pasaże. Wiążę się z tym pewna anegdota. Podczas prób przed prapremierą IX Symfonii kontrabasiści napotkali ogromny problem - po prostu nie potrafili wykonać tej trudnej partii. W tej sytuacji nieoceniona okazała się pomoc Schindlera, który postanowił zapisać im pod nutami tekst Ody do radości, by mogli nauczyć się go śpiewać. Pomysł okazał się idealny - basiści bez trudu odegrali swoją część.