Ignacy Tokarczuk

Ignacy Marcin Tokarczuk (ur. 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych, zm. 29 grudnia 2012 w Przemyślu) – polski biskup rzymskokatolicki, doktor filozofii, biskup diecezjalny przemyski w latach 1966–1993 (w latach 1992–1993 arcybiskup metropolita), w latach 1991–1992 arcybiskup ad personam, od 1993 arcybiskup senior archidiecezji przemyskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.

Wykształcenie

Urodził się 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych koło Zbaraża. W latach 1931–1937 był uczniem Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu, gdzie w maju 1937 złożył egzamin dojrzałości

W tym samym roku został klerykiem Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie i jednocześnie studentem teologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza[5]. Studia przerwał wybuch II wojny światowej i zajęcie Lwowa przez Sowietów, którzy zamknęli seminarium i zlikwidowali wydział teologiczny. Do września 1940 ukrywał się w Łubiankach Wyższych przed przymusowym poborem do sowieckiego wojska, następnie kontynuował studia we Lwowie w konspiracyjnym seminarium. Święceń prezbiteratu udzielił mu 21 czerwca 1942 w kaplicy seminaryjnej we Lwowie Eugeniusz Baziak, biskup pomocniczy lwowski.

W latach 1946–1951 odbył studia w zakresie nauk społecznych i filozofii chrześcijańskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, które uwieńczył uzyskaniem stopnia doktora filozofii.

Prezbiter

W latach 1942–1944 pracował jako wikariusz w parafii Złotniki koło Podhajec. W 1944 ostrzeżony o wydaniu na niego wyroku śmierci przez Ukraińską Powstańczą Armię zbiegł do Lwowa, gdzie do 1945 był wikariuszem parafii św. Marii Magdaleny.

W listopadzie 1945 opuścił Lwów. W grudniu 1945 został wikariuszem parafii Chrystusa Króla w Katowicach. Gdy popadł w konflikt z lokalną komórką Polskiej Partii Robotniczej, został skierowany na studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, dzięki czemu uniknął represji. W latach 1951–1952 był asystentem na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pracę tę porzucił w proteście przeciwko wprowadzeniu na uniwersytet komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej.

W latach 1952–1962 pracował jako wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym w Olsztynie „Hosianum”, będąc jednocześnie duszpasterzem w Orzechowie i w Pluskach. Od 1954 do 1957 pełnił funkcję proboszcza w Gutkowie, następnie w latach 1957–1960 był duszpasterzem młodzieży wiejskiej studiującej w Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie.

W latach 1962–1965 był zatrudniony jako adiunkt w Katedrze Teologii Pastoralnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Biskup

3 grudnia 1965 papież Paweł VI mianował go biskupem diecezjalnym diecezji przemyskiej. Święcenia biskupie otrzymał 6 lutego 1966 w katedrze przemyskiej. Głównym konsekratorem był kardynał Stefan Wyszyński, zaś współkonsekratorami biskup senior przemyski Wojciech Tomaka i biskup pomocniczy przemyski Stanisław Jakiel. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Deus Caritas” (Bóg jest Miłością). Biskupem został w wyniku niedopatrzenia władz PRL, które mając możliwość zawetowania nieakceptowanego nominata, nie złożyły sprzeciwu w wyznaczonym terminie.

Jako biskup diecezjalny polecił wybudować nowy gmach seminarium. Opracował reformę studiów teologicznych. Z jego inicjatywy w 1975 prymas Wyszyński reaktywował kapituły kolegiackie w Jarosławiu i Brzozowie. Ustanowił 220 nowych parafii. Pomimo braku zezwoleń władz PRL na budowę kościołów i nakładania kar na budowlańców za jego rządów w diecezji przemyskiej wzniesiono 430 świątyń. Wspierał opozycję demokratyczną z Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej i NSZZ „Solidarność”. Za swoją bezkompromisową postawę wobec PRL, w szczególności odważne wystąpienia przeciwko zakłamaniu i ateizacji społeczeństwa, był inwigilowany i szykanowany przez władze i Służbę Bezpieczeństwa. Zyskał miano „biskupa niezłomnego”.

2 czerwca 1991 papież Jan Paweł II podniósł go do godności arcybiskupa, zaś 25 marca 1992 ustanowił metropolitą nowo powstałej metropolii przemyskiej. 17 kwietnia 1993 Jan Paweł II przyjął jego rezygnację z pełnionego urzędu złożoną ze względu na ukończenie 75 lat.

W ramach prac Episkopatu Polski był m.in. członkiem Rady Głównej w latach 1967–1993, Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego w latach 1967–1989, Komisji ds. Budowy Kościołów, Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu PRL w latach 1967–1989, a także przewodniczącym Komisji „Iustitia et Pax” w latach 1970–1972.

Konsekrował biskupów pomocniczych przemyskich: Tadeusza Błaszkiewicza (1970), Stefana Moskwę (1984), Edwarda Białogłowskiego (1988) i Edwarda Frankowskiego (1989), a także był współkonsekratorem w trakcie święceń biskupich: Bolesława Pylaka (1966), Jana Ewangelisty Nowickiego (1968), Antoniego Adamiuka (1970), Mariana Rechowicza (1974), Józefa Życińskiego (1990), Jana Styrny (1991) i Wacława Świerzawskiego (1992).

Zmarł 29 grudnia 2012 w Przemyślu. 2 stycznia 2013 po mszy pogrzebowej w archikatedrze przemyskiej został pochowany w jej krypcie.

Odznaczenia, tytuły, nagrody i wyróżnienia

3 maja 2006 został odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego. Od maja 2007 do lutego 2009 był członkiem kapituły tego orderu.

W 2006 miało miejsce uroczyste odnowienie jego doktoratu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Tytuł doctora honoris causa nadały mu Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie w 1991 oraz Uniwersytet Rzeszowski w 2009.

Honorowe obywatelstwa przyznały mu władze: Przemyśla (1993), Rzeszowa (1994), Stalowej Woli (1994), Jarosławia (1995), Jasła (1998), Łańcuta (2006) i Tarnobrzega.

W 1979 został laureatem Nagrody Fundacji im. Janiny Ławruk za ratowanie cerkwi greckokatolickich. W 1996 otrzymał Nagrodę im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego. W 2003 został uhonorowany medalem Polonia Mater Nostra Est. W 2012 został laureatem nagrody „Świadek Historii”.

W 2006 otwarto w Sandomierzu Centrum Badań nad Myślą i Dziełem abp. Tokarczuka.