Józef Szafranek

Józef Szafranek (zwany "Śląskim Rejtanem"). (ur. 18 lutego 1807 w Gościęcinie koło Koźla, zm. 7 maja 1874) – polski ksiądz katolicki, działacz społeczny, polityczny, tłumacz, autor i wydawca. Przeciwstawiał się germanizacji.

Urodził się w Gościęcinie jako syn miejscowego młynarza. Po zakończeniu studiów we Wrocławiu przyjął tam 9 marca 1831 r święcenia kapłańskie. W latach 1831–1832 był wikarym w Grzędzinie. W latach 1832–1839 był wikarym w Raciborzu. W 1839 r. założył pierwsze w Europie koło czytelnicze w Bytomiu. Od r. 1840 do śmierci był proboszczem bytomskiej parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Deputowany do Pruskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego w 1848 r. i Pruskiego Zgromadzenia Narodowego, w 1848 r. w okręgu bytomsko-tarnogórskim, a w 1849 r. w okręgach żorskim i gliwickim. Pierwotnie zasiadał w ławach lewicy (niemieckich demokratów), a w kolejnej kadencji przeniósł się do Koła Polskiego, po wstąpieniu do niego Marcina Gorzołki. „W konstytuancie pruskiej ks. Szafranek oświadczył w dniu 24 sierpnia 1848 r., iż Górnoślązacy nie interesują się dążnościami politycznymi Polaków w Poznańskiem i chodzi im jedynie o sprawy językowe”. Uczestnicy wieców, w których przemawiał wznosili okrzyki: "Niech żyje narodowość śląska". Częstokroć przypisuje mu się założenie Ligi Polskiej, tymczasem nie jest nawet naukowo stwierdzone, że do niej należał.

Podczas Wiosny Ludów w dniu 21 lipca 1848 r. w niemieckim Zgromadzeniu Narodowym, ks. Szafranek postawił wniosek, w którym zażądał w ośmiu punktach praw dla "po polsku mówiących Ślązaków". Dotyczyły one m.in:

• zagwarantowania i pielęgnowania języka polskiego na Górnym Śląsku,
• wydawania praw, rozkazów, dekretów, rozporządzeń, nakazów i obwieszczeń w języku polskim i w wystarczającej ilości,
• uczynienia języka polskiego językiem wykładowym w udzielaniu nauki religii i nauki elementarnej w powiatach, wsiach i koloniach zamieszkanych przeważnie przez Polaków.

Latem 1848 r. wraz z Józefem Lompą, Emanuelem Smołką i dziennikarzem z Krakowa Józefem Łepkowskim zaczął wydawać w Bytomiu pierwszą prawdziwie polską gazetę na Górnym Śląsku: "Dziennik Górnośląski".

W 1851 r. musiał zrzec się mandatu, gdyż jego wypełnianie kolidowało z pracą duszpasterską, wcześniej krytykowany przez zwierzchników za swoją lewicową postawę (gdy biskup zakazał mu zasiadania w ławach poselskich lewicy – stał przez całe posiedzenia), a tym samym zakończyć karierą polityczną.

Działał w ruchu trzeźwości ks. Jana Alojzego Ficka z Piekar Śląskich. W czasie epidemii cholery i tyfusu opiekował się chorymi, ubogimi i sierotami.

W r. 1855 napisał list do bytomskiego magistratu, motywujący potrzebę utrakwistycznego (dwujęzycznego) szkolnictwa. Jednak w r. 1856 wbrew jego intencjom podzielono klasy dwujęzyczne na polskie i niemieckie.

Założył pierwszą żeńską szkołę zawodową w 1853 r. oraz przyczynił się do założenia katolickiego gimnazjum w Bytomiu w 1867 r., a także w r. 1869 szkoły średniej dla dziewcząt i ochronki.

Współzałożyciel kasyna katolickiego; twórca Stowarzyszenia Rodzin Chrześcijańskich. Zakładał „szkoły niedzielne”, wprowadził msze św. szkolne, nabożeństwa i kazania dla dzieci; wprowadził zwyczaj częstego przystępowania do Komunii św.; organizował pielgrzymki do Piekar i na Górę Świętej Anny.

Po zabronieniu w czasach Kulturkampfu nauczania języka polskiego w szkołach elementarnych w 1872 r. został przez władze pruskie w roku następnym odsunięty od nadzoru nad szkołami.

Wskutek obrażeń po wypadku zmarł w dniu 7 maja 1874 r. Na jego pogrzebie w języku polskim wygłosił mowę ks. Antoni Stabik.

Księdza Józefa Szafranka pochowano na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu.

Działalność wydawnicza

• Od 1844 r. wydawał kalendarze;
• w 1846 r. – opracował zbiór polskich i niemieckich pieśni kościelnych;
• w 1850 r. – wydał Leksykon języka górniczego;
• w 1855 r. – Żywoty dwóch błogosławionych jezuitów Jana Britto i Andrzeja Boboli.