Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski

Juliusz Tadeusz Franciszek Tarnawa-Malczewski (ur. 4 października 1872 w Martynowie Nowym, zm. 1940 we Lwowie) – polski inżynier, pułkownik C.K. Armii i generał dywizji Wojska Polskiego.

Syn Włodzimierza i Stefanii, z domu Staszewska. Pobierał wykształcenie domowe, następnie ukończył gimnazjum w Tarnopolu. Wychowanek Wojskowej Szkoły Realnej w Hranicach Morawskich. W 1893 ukończył austriacką Techniczną Akademię Wojskową w Koszycach i 18 sierpnia awansowany do stopnia podporucznika. W latach 1896-1898 odbył kurs w Wyższej Szkole Wojskowej w Wiedniu. Do 1900 służył w sztabie twierdzy Przemyśl. W 1909 wyższy kurs inżynieryjny w Wiedniu. Jako oficer saper pełnił służbę w sztabach wyższych dowództw oraz w twierdzach Kraków (1893–1895) i Przemyśl (1898–1908). W latach 1909–1910 przebywał w głównym Komitecie Technicznym w Wiedniu, a następnie był zastępcą szefa oddziału inżynierii w Kotorze (wł. Cattaro) oraz zastępca szefa saperów 16 Korpusu. W 1911 mianowany na majora. Od 1912 dowódca I batalionu 15 pułku piechoty "Freiherr von Georgi" w Tarnopolu. Ciężko ranny w 1914 r. W 1915 zastępca i szef inżynierii armii na Froncie Galicyjskim, potem od 1916 do 1917 dowódca 106 i 1128 pułku piechoty. Awansowany do stopnia pułkownika 1 listopada 1918. Pod koniec wojny w Sztabie Generalnym armii austriackiej.

W grudniu 1918 wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Od grudnia 1918 szef Oddziału IV Technicznego Sztabu Generalnego. W lutym 1919 mianowany został II zastępcą szefa Sztabu Generalnego-głównym kwatermistrzem. 1 maja 1920 zatwierdzony został z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu generała podporucznika (3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919). 17 lipca 1920 został zwolniony ze stanowiska. 14 października 1920 roku powierzono mu pełnienie obowiązków szefa Oddziału IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych[1].

W okresie marzec 1921–listopad 1922 szef sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, od listopada 1922 do 12 marca 1924 dowódca Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. W tym czasie główny inicjator i sponsor budowy Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. W okresie od 12 marca 1924 do 21 grudnia 1925 dowódca Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie.

31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował go na generała dywizji ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 2 lokatą w korpusie generałów.

Do maja 1926 dowódca Okręgu Korpusu nr I w Warszawie oraz Inspektor Armii. W okresie 10-14 maja 1926 był ministrem Spraw Wojskowych w trzecim rządzie Wincentego Witosa. Jedną z jego pierwszych decyzji był rozkaz nakazujący jednostkom wiernym Piłsudskiemu powrót z manewrów w Rembertowie do garnizonów, ponieważ podejrzewał, że oddziały te zamierzały przeprowadzić przewrót polityczny podczas nieobecności prezydenta Wojciechowskiego w Warszawie. Wojskowi jednak tego polecenia nie wykonali. Dodatkowo, w nocy z 11 na 12 maja zaczęły przemieszczać się w kierunku Warszawy inne pułki. Generał nie mógł przeciwdziałać, ponieważ oddziały, którymi wcześniej dowodził, zostały wcześniej wycofane daleko poza miasto na wniosek, poprzedniego ministra spraw wojskowych – gen. Lucjana Żeligowskiego, który był zwolennikiem Piłsudskiego.

W trakcie przewrotu majowego, w dniu 12 maja o godz. 14.45 spotkał się z gen. Tadeuszem Rozwadowskim, który po rozmowie zgodził się objąć stanowisko dowódcy obrony Warszawy. Następnie odbył naradę z płk. Władysławem Andersem, gen. Rozwadowskim oraz nowo powołanym szefem Sztabu Generalnego gen. Stanisławem Hallerem, podczas której podjęto decyzję o przeniesieniu dowództwa do Belwederu. Generał skapitulował na polecenie prezydenta Wojciechowskiego w celu przerwania rozlewu krwi. 14 maja 1926, wraz z resztą ministrów, złożył w pałacu w Wilanowie na ręce marszałka Sejmu Macieja Rataja prośbę o dymisję ze stanowiska. Dymisja ta została przyjęta.

Malczewski został przez stronników Piłsudskiego aresztowany i uwięziony, początkowo w drewutni w Wilanowie. W dniu 26 maja 1926 r. został przeniesiony do Wojskowego Więzienia Śledczego nr III na Antokolu w Wilnie. Razem z nim więzieni tam byli generałowie: Tadeusz Rozwadowski, Włodzimierz Zagórski i Bolesław Jaźwiński. Oskarżono ich o przestępstwa kryminalne. W tym czasie, w prasie piłsudczycy rozpętali nagonkę przeciwko osadzonym. W społeczeństwie nasiliła się jednak akcja petycyjna w obronie uwięzionych wojskowych. W kwietniu 1927 roku sympatyk Piłsudskiego, rektor Uniwersytetu Wileńskiego prof. Marian Zdziechowski napisał w ich obronie broszurę "Sprawa sumienia polskiego". Przed sądem Juliusz Malczewski został uniewinniony. Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski został wkrótce uwolniony i od 31 stycznia 1927 przeszedł w stan spoczynku. Następnie zamieszkał we Lwowie.

Po agresji ZSRR na Polskę i rozpoczęciu okupacji Lwowa przez Armię Czerwoną (22 września 1939) generał został aresztowany już 27 września 1939 r. przez NKWD. W grupie wówczas aresztowanych znaleźli się także prezydent Lwowa – Stanisław Ostrowski i gen. Wojciech Rogalski. W okresie 1939-1940 był więziony na ul. Łąckiego we Lwowie, a potem w wieku 68 lat zamordowany przez NKWD.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (Nr 5217, 1922)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1925)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)
• Krzyż Kawalerski Orderu Leopolda z dekoracją wojenną i z uwolnieniem od taksy (1917)
• Krzyż Komandorski Legii Honorowej nr 30513
• Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii