Aleksander Napiórkowski

Aleksander Napiórkowski (ur. 20 listopada 1890 w majątku Chrzczony koło Makowa Mazowieckiego, zm. 18 sierpnia 1920 pod Ciechanowem) – polski polityk, działacz PPS, poseł na Sejm Ustawodawczy w II RP.

Lata nauki

Urodził się rodzinie drobnej szlachty zaściankowej na Kurpiach w majątku Chrzczony. Był synem Ignacego i Bronisławy z Gutowskich. Po kilku latach rodzice przenieśli się do majątku Rzewnie.

Podjął naukę w rosyjskim gimnazjum w Pułtusku. Jako trzecioklasista został usunięty z gimnazjum za udział w strajku szkolnym w 1905, którego celem była szkoła z polskim językiem wykładowym. Rodzice przenieśli go do Łomży, gdzie kontynuował naukę w Prywatnej Męskiej Szkole Handlowej. W tym czasie nawiązał wspołpracę z Polską Partią Socjalistyczną, prowadząc agitację wśród żołnierzy. Aresztowany za rozprowadzanie materiałów propagandowych. Powtórnie aresztowany za posiadanie broni, uwolniony dzięki staraniom ojca.

W 1908 po ukończeniu szkoły podjął naukę na wydziale elektronicznym Politechniki w Liège (Belgia). Studia ukończył w 1914.

Działalność polityczna i wojskowa

W czasie strudiów w 1910 wstąpił do Związku Strzeleckiego. Działał też w Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej (późniejsza Unia Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej). Należał także do „Filarecji” – organizacji skupiającej młodzież opowiadającą się za ideologią PPS – Frakcji Rewolucyjnej, do której należał.

Zaangażowany w działalność organizacji niepodległościowych został podczas wakacji 1914 skierowany na kurs Związku Strzeleckiego w Galicji. Pod pseudonimem Kordian wstąpił w szeregi Pierwszej Kompanii Kadrowej, wraz z którą jako podoficer przekroczył granice Królestwa Polskiego. Jako podoficer służył w 1 kompanii 3 batalionu 1 pułku. Potem w charakterze zwykłego żołnierza przeniósł się 20 stycznia 1915 do 1 Pułku Ułanów. Awansował do stopnia kaprala, wachmistrza, a w październiku 1916 do stopnia chorążego, będąc jednocześnie komendantem plutonu 5 szwadronu. Brał udział m.in. w walkach o Kielce, w kampanii nad Styrem i Stochodem. Za udział na polu bitwy otrzymał prawo do noszenia odznaki „Za wierną służbę” przyznaną przez Józefa Piłsudskiego.

Działacz PPS w Łodzi

Po kryzyzie przysięgowym w lipcu 1917 został internowany w Szczypiornie, skąd uciekł rozpoczynając nielegalną działalność w szeregach PPS. Z polecenia Feliksa Perla w grudniu 1917 został skierowany pod nazwiskiem Olkowski do Łodzi.

Napiórkowski ps. Stefan został przewodniczącym Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS i wraz z Antonim Purtalem – redaktorem pism „Łodzianin” i „Wezwanie”. W marcu 1918 doprowadził do połączenia związków zawodowych drzewnych oraz szewców, pozbawiając wpływów SDKPiL oraz PPS-Lewicy. Organizował strajki robotnicze, m.in. strajk protestacyjny przeciw oddaniu ziemi chełmskiej Ukrainie w pokoju Brzeskim. Działał na rzecz pojednania PPS i PPS-Lewicy, co doprowadziło czerwcu 1918 do powstania grupy niepodległościowej PPS-Lewicy, wydającej „Informator opozycji robotniczej PPS-Lewicy”, a zakończyło się przystąpieniem większości członków łódzkiej i pabianickiej PPS-Lewicy do PPS w 1918.

Był organizatorem i pierwszym dowódcą Milicji Ludowej i uczestnikiem rozbrajania Niemców w listopadzie 1918 Był twórcą i przewodniczącym Tymczasowej Rady Robotniczej, a następnie od 1 grudnia 1918 do marca 1919 przewodniczącym Rady Delegatów Robotniczych (sekretarzem rady był Władysław Hibner).

W czasie wyborów parlamentarnych w styczniu 1919 wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego. Wszedł w skład komisji administracji i komisji wojskowej, był też sekretarzem klubu sejmowego PPS (Związku Polskich Posłów Socjalistycznych).

W maju 1920 na XVII Kongresie PPS wybrano go na członka Rady Naczelnej oraz na członka Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS. Pod koniec 1919 zainicjował wydawanie w Łodzi „Dziennika Robotniczego”, pełniąc nadal funkcję przewodniczącego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. Był także łódzkim korespondentem „Nowej Gazety” w Warszawie.

Wojna polsko-bolszewicka

W czasie wojny polsko-bolszewickiej w połowie 1920 w czasie ofensywy Armii Czerwonej PPS współtworzył Rząd Obrony Narodowej i uczestniczył w obronie kraju. Napiórkowski 13 lipca 1920 wstąpił do Wojska Polskiego. W randze porucznika – trafił najpierw do I Pułku Szwoleżerów, a potem do 108 Pułku Ułanów w VIII Brygadzie Jazdy.

Ciężko ranny 18 sierpnia 1920 podczas szarży szwadronu ułanów, którym dowodził na pozycje bolszewickie pod Ciechanowem. Zmarł tego samego dnia wskutek ran. Na wniosek Związku Polskich Posłów Socjalistycznych, Kancelaria Sejmu poszukiwała informacji o loasach Napiórkowskiego. Wiadomość o śmierci dotarła do Sejmu 28 października 1920 Marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński, otwierając posiedzenie w dniu 29 października 1920 poświęcił swe wystąpienie Napiórkowskiemu stwierdzając, zginął jak żył, w sumiennym spełnieniu obowiązku wobec Ojczyzny. Jego piękna karta życiowa nieodłącznie pozostanie związana z historią pierwszego Sejmu Polskiego.

Pośmiertnie awansowany do stopnia rotmistrza, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych.

Początkowo pochowany na cmentarzu w Modlinie, natomiast 12 listopada 1920 na wniosek PPS ekshumowany na Stary Cmentarz w Łodzi, gdzie ze zbiórki społecznej wystawiono mu interesujący nagrobek dłuta rzeźbiarza Władysława Czaplińskiego. Inskrypcja na grobie mówiąca o śmierci Napiórkowskiego broniąc Ojczyzny przed najazdem bolszewickim została zniszczona w 1950; w 2000 odtworzona staraniem Towarzystwa Opieki nad Starym Cmentarzem w Łodzi.

Napiórkowski jako patron

W okresie międzywojennym (od 1920 do 1940) był patronem jednej z ulic Łodzi, gdzie mieszkał z żoną w 1920. Ponownie Jego imię nosiła w okresie 1945–1952; zmieniona na ulicę działacza KPP i PPR "majora Stefana Przybyszewskiego"; (od 1990, nosi nazwę: Stanisława Przybyszewskiego).

W okresie międzywojennym imię Napiórkowskiego nosiła również biblioteka PPS w dzielnicy Lewa-Górna.

Rodzina

W lutym 1920 Aleksander Napiórkowski zawarł związek małżeński z Wiktorią Alicją z Wysznackich (1894–1982), z zawodu nauczycielką, w latach 1924–1927 radną Rady Miejskiej w Łodzi, organizatorką tajnych kompletów w Łodzi podczas okupacji hitlerowskiej, zasłużoną działaczką oświatową i społeczną.

Z tego małżeństwa urodziła się córka Aleksandra, zamężna: Przełęcka (1920–2005), profesor biochemii PAN – żona prof. Mariana Przełęckiego.