Klementyna Hoffmanowa

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (ur. 23 listopada 1798 w Warszawie, zm. 21 września 1845 w Passy koło Paryża) – polska prozaiczka, popularyzatorka, tłumaczka, wydawczyni, jedna z pierwszych polskich pisarek dla dzieci. Współtwórczyni i przewodnicząca Związku Dobroczynności Patriotycznej. Była pierwszą kobietą w Polsce utrzymującą się z pracy twórczej i pedagogicznej, jakkolwiek pisarstwo stanowiło jej główne zamiłowanie. Córka Ignacego Tańskiego, polskiego pisarza.

Od roku 1827 wizytatorka wszystkich zakładów naukowych żeńskich w Warszawie, gdzie mieszkała, wraz z matką, w oficynie Pałacu Błękitnego. W roku 1829 poślubiła historyka Karola Boromeusza Hoffmana, po upadku powstania listopadowego zamieszkała z mężem w Dreźnie, później w Paryżu. Nazywana była „Matką Wielkiej Emigracji”.

Hoffmanowa była twórczynią pierwszego polskiego czasopisma dziecięcego, noszącego tytuł Rozrywki dla dzieci. Pismo to ukazywało się w latach 1824–1828, a na jego łamach publikowano m.in. wiersze, bajki, opowiadania dla dzieci, mające głównie wydźwięk patriotyczny, a także wychowawczy. Zamieściła tam m. i. dwie powieści tradycyjne „Listy Elżbiety Rzeczyckiej” (1824, ost. wydanie w Bibliotece Narodowej” 1927) i „Dziennik Franciszki Krasińskiej” (1825, ost. wyd. w „Bibl. Narodowej” 1929, tłum. na języki obce), posiadające znaczenie w dziejach powieści polskiej i do dziś poczytne. W późniejszym czasie Hoffmanowa pisywała także do pierwszego w Europie Dziennika dla dzieci, mającego profil głównie wychowawczy a w mniejszym stopniu edukacyjny.

Hoffmanowa jest ponadto autorką kilku książeczek dla dzieci i młodzieży, m.in. Pamiątka po dobrej Matce przez młodą Polkę (z 1819), beletryzowany traktat umoralniający, pisany z myślą o dorastających dziewczętach. W latach 1822-1824, powstała druga część „Pamiątki...” – „Amelia matką”. Dzieło to nie odbiło się jednak tak wielkim echem wśród XIX-wiecznych Polek i nie miało już dużego wpływu na kształtowanie się roli ówczesnej kobiety w społeczeństwie.

Fragmenty utworów Hoffmanowej włączano na przestrzeni XIX w., jak również w okresie międzywojennym, do dziecięcych czytanek i wypisów szkolnych.

Publikacje:

• 1819 Pamiątka po dobrej Matce przez dobrą Polkę
• 1823 Wiązanie Helenki
• 1822-1824 „Amelia matką”
• 1824 Listy Elżbiety Rzeczyckiej do przyjaciółki Urszuli za panowania Augusta III pisane
• 1825 Druga książeczka Helenki
• 1830 Powieści z Pisma świętego (historie biblijne – Stary Testament)
• 1832 Rozrywki dla Dzieci
• 1833 Wybór pism, tom I-X
• 1833 Biografie znakomitych Polaków i Polek
• 1839 Karolina
• Nowe Rozrywki dla Dzieci
• 1841 Krystyna
• 1845 Jan Kochanowski w Czarnolesie
• Dziennik Franciszki Krasińskiej w ostatnich latach panowania Augusta III pisany
• Listy brata do siostry o języku polskim
• publikacje na łamach Dziennika dla dzieci
• 1849 Pisma pośmiertne
• 1849 O powinnościach kobiet
• 1851 Pismo święte wybrane z ksiąg Starego i Nowego Zakonu objaśnione uwagami pobożnych uczonych i ofiarowane matkom i dzieciom przez Autorkę Pamiątki po dobrej matce (historie biblijne – całość Biblii)
• 1857-1859 Pisma, tom I-XI
• 1876 Dzieła, tom I-XII (red. N. Żmichowska)
• 1898 Wybór Dzieł, tom I-IV (red. P. Chmielowski)