Józef Bronisław Marjański

Józef Bronisław Marjański ps. "Marski", "Roman", "Wrzos" (ur. 10 sierpnia 1892 w Radomiu, zm. 22 sierpnia 1920 w Białymstoku) – działacz niepodległościowy i socjalistyczny, żołnierz POW i oficer legionów Piłsudskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Odznaczony pośmiertnie orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Urodził się w rodzinie rzemieślniczej. Jeszcze jako uczeń gimnazjum handlowego zaczął działać w tajnej organizacji młodzieżowej. W obawie przed aresztowaniem za działalność niepodległościową Marjański uciekł do Lwowa, gdzie wstąpił na politechnikę. Nadal działał też w organizacji niepodległościowej.

W 1914 roku w Krakowie zaciągnął się do legionów Piłsudskiego, z którymi przeszedł cały szlak 1-go Pułku Piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym został skierowany do obozu internowania w Legionowie. Po ucieczce z transportu udał się do rodzinnego Radomia, gdzie natychmiast wstąpił do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Od maja do listopada 1918 jako komendant VII Okręgu POW w stopniu podporucznika, kierował akcjami rozbrajania zaborców. 2 listopada 1918, na wieść o tym że okupanci zamierzają opuścić Kongresówkę, radomianie przejęli władzę w mieście. Marjański został jego wojskowym komendantem i jako komendant odebrał przysięgę na wierność Niepodległej Polsce. Wkrótce został również komendantem Radomskiego Okręgu Wojskowego. Brał udział w walkach w Radomskiem i Kieleckiem, zdobywał zbrojnie m.in. Kozienice i Wierzbnik.

Cały czas działał też w PPS i był zaliczany do jego ścisłego kierownictwa.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej Marjański w stopniu kapitana dowodził 1 batalionem 1 pp Legionów. 16 sierpnia 1920, po Cudzie nad Wisłą przed siłami 1 Dywizji Piechoty Legionów, w skład których wchodził 1 pp Legionów, postawiono specjalne zadanie. Miała ona w błyskawicznym tempie zdobyć Białystok, jedyną, ograniczoną Narwią i Supraślą bramę na drodze z Białegostoku do Grodna i w ten sposób zamknąć drogę wycofującej się spod Warszawy 16. armii bolszewickiej.

W ramach tej operacji do zwycięskiej konfrontacji z bolszewikami doszło 22 sierpnia podczas Bitwy Białostockiej. W czasie trudnych walk Marjański kilkukrotnie okazał się postacią kluczową, podrywając do walki walczące ze znacznie liczniejszym przeciwnikiem oddziały. Zginął wczesnym popołudniem, osłaniając wycofujący się sztab dywizji, w okolicy ówczesnego Zarządu Miasta przy ulicy Warszawskiej.

Świadkiem śmierci Marjańskiego był ppor Bronisław Kencbok, d-ca plutonu 4. km/1 pp Legionów. Tak wspominał tamte wydarzenia:

...Biegniemy ulicą Warszawską... Marjański! Biegnie nam naprzeciw, z rewolwerem w ręku, krzyczy coś... Skąd się tu wziął? Dlaczego biegnie w tę stronę? Pewnie nie wie, że miasto już opanowane jest przez bolszewików, że sa tuż za mną, że otworzą ogień... Róg ulicy - każę zająć stanowiska. Sam bieghę do kapitana: a na jego krzyk <<co robię>> odpowiadam pokazując ręką karabin, że zajmuję stanowisko... Łomot serii maszynki spoza mnie wstrząsnął względną do tej chwili ciszą ulicy, a jednocześnie ujrzałem błysk strzału z sąsiedniego okna... W rozbiegu zrobiłem jeszcze parę kroków ku miejscu gdzie stał Marjański... Gdzie stał... bo leży oto na ziemi zbroczony krwią płynącą z piersi i głowy... Nachylam się... Nie żyje! Przez chwilę patrzę na gasnące oczy... Nie żyje...

Marjański pochowany został na białostockim cmentarzu wojskowym. W 1923 r. jego prochy ekshumowano, przewieziono do Radomia i z honorami wojskowymi pochowano na Cmentarzu Rzymskokatolickim przy ulicy Bolesława Limanowskiego.