Roman Paszkowski

Roman Wincenty Paszkowski (ur. 19 lipca 1914 w Gułowie w woj. lubelskim, zm. 16 sierpnia 1998 w Katowicach) – generał broni pilot Wojska Polskiego, oficer WP od 1936, uczestnik Wojny Obronnej 1939, jeniec oflagów, dowódca 1 Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (1959–1962), dowódca Wojsk Obrony Powietrznej Kraju (1967–1976), ambasador PRL w Angoli (1976–1980), wojewoda katowicki (1981–1985), przewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1985–1990), poseł na Sejm PRL IX kadencji z ramienia PZPR, prezes Klubu Generałów WP.

II RP i II wojna światowa

Absolwent Korpusu Kadetów nr 3 w Rawiczu (1934) oraz Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej (1936); w latach 1936–1939 służył jako podporucznik w 22 Pułku Piechoty w Siedlcach jako dowódca plutonu strzelców wyborowych 9 kompanii, a następnie kompanii piechoty.

W wojnie obronnej 1939 jako podporucznik walczył na czele 7 kompanii 22 Pułku Piechoty 9 DP w rejonie Jeziora Koronowskiego, pod Bydgoszczą i Kutnem. Podczas walk był dwukrotnie ranny (4 września przypadkowym odłamkiem, 19 września podczas nalotu na szpital, w którym leżał). Za wykazane męstwo w walce dopiero po 7 latach został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po dostaniu się do niewoli niemieckiej początkowo przebywał w szpitalu polowym w Dobrzelinie, a następnie w szpitalu pod Berlinem, skąd przetransportowany został do oflagu w Brunszwiku. W latach 1940–1945 był osadzony w Oflagu II C w Woldenbergu; uczestniczył w obozowym ruchu oporu.

W styczniu 1945 obóz został przez Niemców stopniowo ewakuowany w kierunku Lubeki, gdzie Paszkowski doczekał wyzwolenia przez Brytyjczyków.

Kariera wojskowa w PRL

Po powrocie do kraju wstąpił 25 lipca 1945 do Wojska Polskiego. Po ukończeniu kursu dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie (22 października 1945), został skierowany do Sztabu Generalnego WP. W latach 1946–1948 był szefem Wydziału Wojskowych Spraw Zagranicznych Sztabu Generalnego WP (trafił tam rok wcześniej z rekomendacji gen. Józefa Kuropieski, kolegi z czasów niewoli). Od 1948 studiował równocześnie w Akademii Sztabu Generalnego WP im. gen. Karola Świerczewskiego oraz w Szkole Głównej Służby Zagranicznej.

W styczniu 1951 został bezpodstawnie aresztowany przez Informację Wojskową pod zarzutem szpiegostwa na rzecz państw zachodnich; przez 4 lata śledztwa przebywał w pojedynczej celi, bez kontaktu z rodziną i możliwości odbywania spacerów. W 1955 został zwolniony. W latach 1955–1957 pracował jako wicedyrektor Departamentu w Ministerstwie Rolnictwa.

W 1957 po zdaniu ostatnich egzaminów i ukończeniu ASG oraz SGSZ przyjęty ponownie do wojska. Początkowo był kierownikiem Studium Wojskowego Politechniki Warszawskiej.

Od 1957 służył w Wojskach Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (WL i OPL OK). Był kolejno dowódcą Centralnego Stanowiska Dowodzenia Dowódcy Wojsk Lotniczych i OPL OK (1957–1959), szefem sztabu Wojsk OPL OK (1959), dowódcą 1 Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (1959–1962). W 1960 ukończył kurs pilotażu i uzyskał tytuł pilota wojskowego. W październiku 1961 awansowany na generała brygady. Nominację wręczył w Belwederze przewodniczący Rady Państwa PRL Aleksander Zawadzki.

Po utworzeniu w 1962 Wojsk Obrony Powietrznej Kraju jako odrębnego rodzaju Sił Zbrojnych, został wyznaczony na zastępcę dowódcy tych wojsk do spraw szkolenia bojowego, a następnie (od 1963 r.) do spraw liniowych. W 1967 objął stanowisko dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej Kraju, w miejsce usuniętego gen. Czesława Mankiewicza. Przyczynił się do znaczącego rozwoju tych wojsk. W październiku 1968 został awansowany na generała dywizji. Nominację wręczył w Belwederze przewodniczący Rady Państwa PRL marszałek Polski Marian Spychalski. W październiku 1989 awansowany do stopnia generała broni. Nominację wręczył w Belwederze Prezydent PRL gen. armii Wojciech Jaruzelski. W listopadzie 1985 został oficjalnie pożegnany przez ministra obrony narodowej gen. armii Floriana Siwickiego w związku z zakończeniem zawodowej służby wojskowej i w styczniu 1986 został przeniesiony w stan spoczynku. Łącznie służył w Wojsku Polskim przez 57 lat (z pięcioletnią przerwą związaną z aresztowaniem w czasach stalinowskich), z czego aż 25 lat w stopniu generalskim.

Działalność polityczna i społeczna

Od 1946 do 1948 członek PPR, a od 1948 do 1990 członek PZPR. W latach 1976–1980 urlopowany z wojska w związku z wyznaczeniem przez Radę Państwa na stanowisko ambasadora PRL w Angoli, a od 1979 także na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej. W stanie wojennym 16 grudnia 1981, wyznaczony przez premiera gen. armii Wojciecha Jaruzelskiego na stanowisko wojewody katowickiego. Na stanowisku wojewody przyczynił się do uspokojenia nastrojów na Śląsku, za co otrzymał m.in. podziękowania od biskupa diecezji katowickiej Herberta Bednorza.

W latach 1985–1990 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Inicjator upamiętnienia oficerów pomordowanych na Wschodzie. W kwietniu 1989 zorganizował pierwszą pielgrzymkę Rodzin Katyńskich do Katynia oraz przewiezienie urn z masowych grobów w Katyniu do Warszawy i ich uroczyste złożenie na Powązkach oraz w Grobie Nieznanego Żołnierza. Z jego inicjatywy powołano przy Radzie Komisję ds. Upamiętnienia Ofiar Stalinizmu z Zenonem Komenderem na czele. Wniósł duży wkład w upamiętnienie czynu bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jeden z głównych patronów budowy Muzeum Czynu Bojowego Kleeberczyków w gminie Wola Gułowska.

Ponadto w latach 1985–1989 był posłem na Sejm PRL IX kadencji i przewodniczącym sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. W latach 1974–1979 oraz 1985–1990 był członkiem Rady Naczelnej ZBoWiD, w 1986 wiceprzewodniczącym Komitetu Honorowego Encyklopedii Pamięci Narodowej. W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego. Przewodniczący Komitetu Honorowego Odbudowy Zamku w Raciborzu. 11 listopada 1988 r. wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70 rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski. W 1989 wszedł w skład Komisji ds. Rewaloryzacji Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie.

Działacz lotnictwa sportowego, w latach 1964–1968 prezes, a od 1968 honorowy prezes Aeroklubu Warszawskiego.

Od 1990 działał w środowisku kombatanckim, w latach 1996–1998 był prezesem Klubu Generałów Wojska Polskiego.

Śmierć i pogrzeb

Mieszkał w Warszawie. Zmarł 16 sierpnia 1998 w Katowicach, gdzie uczestniczył w uroczystościach jubileuszu święceń kapłańskich zaprzyjaźnionego księdza. W dniu 20 sierpnia biskup tarnowski Wiktor Skworc odprawił w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach mszę żałobną w intencji generała.

Został pochowany 21 sierpnia 1998 z honorami na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Uroczystość pogrzebową poprzedziła msza święta w Katedrze Polowej WP w Warszawie, którą celebrował biskup polowy Wojska Polskiego gen. dyw. Sławoj Leszek Głódź. W pogrzebie wziął udział m.in. były Prezydent RP gen. armii Wojciech Jaruzelski i były premier PRL Zbigniew Messner. Egzekwie żałobne odprawił z-ca Dziekana WP ks. płk Jan Mrugacz. Mowy pogrzebowe wygłosili: gen. dyw. Jarosław Bielecki – w imieniu Sztabu Generalnego WP, gen. broni pil. Jerzy Gotowała – w imieniu żołnierzy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej oraz gen. bryg. dr Jan Celek – w imieniu Klubu Generałów WP.