Michaił Arcybaszew

Michaił Piotrowicz Arcybaszew (Михаил Петрович Арцыбашев, ur. 24 października (5 listopada starego stylu) 1878 w Izjumie, zm. 3 marca 1927 roku w Warszawie) - rosyjski pisarz, dramaturg i publicysta znany w Polsce jako Michał Arcybaszew.

Urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Wcześnie stracił matkę, w dzieciństwie wiele chorował (m.in. na gruźlicę), co wpłynęło zapewne na próbę samobójstwa w wieku 16 lat. W latach 1897-1898 uczył się w Szkole Malarstwa i Rysunku w Charkowie. W 1898 przeprowadził się do Petersburga, gdzie bez powodzenia próbował wstąpić na Akademię Sztuk Pięknych.

Jako literat debiutował w 1901 opowiadaniem Pasza Tumanow, napisanym pod wpływem idei Lwa Tołstoja. Również w następnych opowiadaniach Arcybaszewa zaznacza się silny wpływ późnej twórczości Lwa Tołstoja. Sytuacja zmienia się w 1905 roku, kiedy pod wpływem zamieszek rewolucyjnych w twórczości Arcybaszewa pojawiają się wątki katastroficzne - człowiek jest w zamyśle pisarza jednocześnie twórcą historii i jej ofiarą.

W roku 1907 Arcybaszew ukończył i wydał pierwszą swoją większą powieść pt. Sanin. Powieść ta wywołała żarliwe polemiki - przeciwnicy zarzucali jej aspołeczność, nieobyczajność, nadmierny hedonizm, bulwarowość, a wręcz oskarżali o "pornografię". Zarzuty te, z dzisiejszego punktu widzenia mało zrozumiałe, odzwierciedlają nastroje społeczeństwa rosyjskiego początków XX wieku. Chodziło głównie o konflikt indywiduum i społeczeństwa - główny bohater ma prawo do podporządkowania sobie interesów społecznych w imię "wyższych" interesów osobistych. Podobne kontrowersje wzbudzały atakujące tradycyjną moralność i stosunki społeczne sztuki teatralne Arcybaszewa, przez co autor zyskiwał zarówno przeciwników, jak i zwolenników.

Okres I wojny światowej i rewolucję bolszewicką Arcybaszew uznał za katastrofę. W 1923 opuścił Rosję i wyjechał do Warszawy, gdzie mieszkał aż do śmierci. Na emigrację wybrał Polskę, gdyż jego matka była pochodzenia polskiego. W okresie warszawskim zajmował się publicystyką, w której m.in. pisał o kulisach rewolucji w Rosji.