Adam Trybus

Adam Trybus, pseud. Gaj, Mścisław, Ogrodnik, Tkacz (ur. 3 sierpnia 1909 Zręcin, zm. 4 lipca 1982, Piotrków Trybunalski) – nauczyciel, wykładowca, filolog latynista, major piechoty Wojska Polskiego, cichociemny, żołnierz AK i ROAK, więzień polityczny PRL.

Przed 1939

Adam Trybus pochodził z z rodziny chłopskiej. Był synem Bartłomieja i Ludwiki z d. Krzywda. Szkołę podstawową ukończył w Zręcinie. W latach 1921-1929 kształcił się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Krośnie. W latach 1929-1935 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz pracował zawodowo i był członkiem Akademickiej Młodzieży Ludowej w Krakowie.

Od IX 1933 do VI 1934 brał udział w Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu. Potem kontynuował studia i pracował zawodowo. W 1935 odbył ćwiczenia aplikacyjne w 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku, otrzymując stopień podporucznika rezerwy piechoty z przydziałem mobilizacyjnym do 2 psp w Sanoku. W 1937 uzyskał dyplom magistra filologii. W latach 1937-1939 był nauczycielem w Gimnazjum Miejskim w Krośnie i działał w harcerstwie. W sierpniu 1939 został powołany na ćwiczenia wojskowe, które odbył w 2 psp.

1939-1945

W kampanii wrześniowej 1939 dowodził plutonem 2 psp i pełnił funkcję adiutanta dowódcy. Po walkach na Lubelszczyźnie przedostał się 21 IX 1939 z wojskiem na Węgry. 25 września 1939 został internowany w obozie Komarno, skąd w II 1940 uciekł i przedostał się do polskiego konsulatu w Bukareszcie, gdzie otrzymał pomoc. Następnie przez Węgry, Jugosławię dotarł do Splitu, skąd w III 1940 morzem do Francji. Przebywał w obozie k. Marsylii, potem w Vichy, a w IV 1940 został przeniesiony do Bretanii, gdzie otrzymał przydział do Legii Oficerskiej. Przebywał w Ośrodku Szkoleniowym Artylerii k. Paryża na przeszkoleniu w obsłudze działek przeciwpancernych.

Uczestniczył w kampanii francuskiej w czerwcu 1940 r. Z kompanią oficerską wycofał się do St. Jean de Luz, skąd 27 VI 1940 statkiem wypłynął do Wielkiej Brytanii, gdzie wcielono go do 3 Brygady Kadrowej Strzelców, potem do Brygady Strzelców Podhalańskich. Ukończył kurs spadochronowy. Do wiosny 1942 służył w 3 BKS. W 1942 zgłosił się do służby konspiracyjnej w kraju. Przeszkolony w zakresie dywersji. 24 VIII 1942 zaprzysiężony w AK. W nocy z 1 na 2 X 1942 przerzucony do kraju w operacji lotniczej "Chisel" (dowódca kpt. naw. Mariusz Wodzicki) w ekipie XV, w której znajdowali się:

• por. Eugeniusz Kaszyński "Nurt"
• por. Artur Linowski "Karp"
• ppor. Waldemar Szwiec "Robot".

Awansowany do stopnia porucznika rezerwy 1 X 1942 w Warszawie. W K. O AK Łódź początkowo oficer dywersji i szef „Kedywu” w Inspektoracie Piotrkowskim AK. Od I 1943 szef „Kedywu” Okręgu AK Łódź. Awansowany 11 XI 1943 do stopnia kapitana rezerwy. Kierował walką „Kedywu” i organizował jego sieć oraz szkolił żołnierzy AK. Brał udział w przygotowaniach do akcji „Burza”. Od VII do X 1944 jako d-ca Ogniska Walki prowadził oddział Koluszki. Od XI 1944 do II 1945 komendant Inspektoratu Rejonowego AK Łódź. Awansowany 1 I 1945 do stopnia majora rezerwy.

Po 1945

Po rozwiązaniu AK (19 stycznia 1945 r.) czynny w konspiracji antykomunistycznej ROAK/DSZ. Zorganizował z sukcesem akcję oddziałów na areszt PUBP w Pabianicach 11 czerwca 1945, uwalniając więzionych tam żołnierzy konspiracji.

W VII 1945 prowadził rozmowy z Osóbką–Morawskim dot. ujawnienia struktur konspiracyjnych ROAK/DSZ Łódź. 19 VII 1945 ujawnił oficjalnie przed UB struktury organizacji. Zagrożony aresztowaniem przez UB w XII 1945 wyjechał z terenu Piotrkowa Trybunalskiego i przeniósł się z rodziną do Wrocławia, gdzie podjął pracę jako nauczyciel w I Gimnazjum oraz wykładowca łaciny w Seminarium Duchownym we Wrocławiu. Jego osobę wspomniał Jacek Trznadel w książce Hańba domowa. Był inwigilowany przez UB.

W dniu 20 IX 1950 zatrzymany przez UB podczas sprowokowanej podróży służbowej do Jeleniej Góry. Przewieziony do więzienia WUBP w Łodzi na dalsze śledztwo. Formalnie aresztowany przez WPR Łódź w I 1951. W śledztwie trwającym od I 1951 do 28 V 1951 był bity i torturowany. Wielokrotnie zamykany w karcerze. W dniach od 28 VI 1951 do 11 VII 1951 rozprawa przed WSR w Łodzi. Wyrok w 11 VII 1951 (sygnatura akt Sr. 255/51) skazujący na 15 lat więzienia oraz pozbawienie wszelkich praw na lat 5 i przepadek mienia. Po procesie więziony w ZK Łódź, skąd go przewieziono do ZK Sieradz, potem do CWK we Wronkach (28 V 1952). 16 XII 1955 Rada Państwa skorzystała z prawa łaski i złagodziła karę do 8 lat. Pozostałą część kary zawieszono na 2 lata. Zwolniony z CWK Wronki 20 XII 1955. Powrócił do Wrocławia i przeniósł się do Piotrkowa Tryb. Decyzją Zgromadzenia Sędziów NSW w Warszawie z 26 II 1957 nr Zg. Og. 85/57 wyrok wydany przez WSR Łódź 11 VII 1951 został uchylony i Adam Trybus został zrehabilitowany.

Pracował nadal w szkolnictwie. W 1970 zmuszony do przejścia na emeryturę. Był członkiem Koła Cichociemnych w Warszawie. 13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego zatrzymany przez SB, pomimo ciężkiej choroby. Po przesłuchaniu został zwolniony. Zmarł 4 lipca 1982 w Piotrkowie Tryb. Pochowany na miejscowym Starym Cmentarzu Rzymskokatolickim.

Żonaty z Danutą z d. Justyna, żołnierzem AK. Miał syna Leszka (ur. 1946) i córkę Barbarę (ur. 1950) oraz syna Ryszarda (1958-1967). Odznaczony: Orderem Virtuti Militari kl. 5 nr 13340, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem AK, czterokrotnie Medalem Wojska Polskiego, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie postanowieniem Prezydenta RP z dn. 10.07.2008 r. nr 129/2008).