Adam Bień

Adam Bień (ur. 14 grudnia 1899 we wsi Ossala w powiecie staszowskim, zm. 4 marca 1998 w Warszawie) – polski polityk ruchu ludowego, prawnik, członek władz Polskiego Państwa Podziemnego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Młodość

Urodzony w rodzinie chłopskiej, rozpoczął swą edukację od jednoklasowej, rosyjskiej szkoły podstawowej w Ossali. Chodził do niej jedną zimę, a następnie przygotowywał się indywidualnie do egzaminu wstępnego do rosyjskiego Progimnazjum w Sandomierzu. Uczniem tej szkoły został w roku 1911. W Progimnazjum uczył się do roku 1914 i ukończył trzy klasy. Po rocznej przerwie spowodowanej wybuchem I wojny światowej, wstąpił jesienią 1915 roku do czwartej klasy zorganizowanego w Sandomierzu, już pod austriackim zaborem, polskiego gimnazjum. W czerwcu 1920 roku zdał maturę.

W lipcu tegoż roku wstąpił jako ochotnik do wojska i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w kampanii litewsko-białoruskiej. Po powrocie z frontu, późną jesienią 1920 roku, zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego, skąd po pierwszym semestrze przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, który ukończył w 1925 roku, uzyskując tytuł magistra prawa.

Pracę zawodową rozpoczął w marcu 1926 roku jako aplikant sądowy. Aplikację skończył w 1928 roku i zdał egzamin sędziowski. Pracował jako sędzia grodzki w Grójcu i w Warszawie. Był wiceprzewodniczącym Sądu Pracy w Warszawie, następnie sędzią X Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego.

Adam Bień był społecznikiem. Wynikało to z predyspozycji osobistych, jak również z patriotycznego wychowania, które wyniósł z domu i sandomierskiej szkoły. To właśnie w Gimnazjum brał pierwsze lekcje społecznego działania. W latach 1912-1914 należał do tajnej drużyny skautowej przygotowującej szkolną młodzież do walki o wyzwolenie Polski. W latach 1915-1920 należał do grupy młodzieży redagującej pismo szkolne pt. "Spójnia", do którego napisał wiele artykułów. W Gimnazjum sandomierskim pod opieką wielkiego wychowawcy młodzieży, Aleksandra Patkowskiego, działał Samorząd Uczniowski, którego Adam Bień był aktywnym członkiem. Udzielał się także w kole historyczno-literackim, które organizowało widowiska teatralne, obchody uroczystości narodowych, dożynki, koncerty, dyskusje literackie. Z kolegami pochodzącymi ze wsi organizował na terenie powiatu sandomierskiego koła młodzieży wiejskiej, które prowadziły okolicznościową działalność społeczno-oświatową, kulturalną i polityczną. Wierny środowisku, z którego wyszedł, należał do czołowych organizatorów postępowej i popularnej w okresie międzywojennym organizacji Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej "Wici". W czerwcu 1928 roku, na założycielskim zjeździe tej organizacji, której był współtwórcą, wygłosił autorski referat programowy "Demokracja w wychowaniu młodego człowieka w wolnym kraju". W latach 1929-1931 pełnił funkcję prezesa "Wici". Jednocześnie w latach 1924-1939 był jednym z czołowych działaczy Związku Teatrów Ludowych. Współpracował w dziedzinie ruchu amatorskiego teatrów ludowych z Jędrzejem Cierniakiem. Wspólnie opracowali i wydali książkę pt. "Teatry ludowe w Polsce".

II wojna światowa

Aktywny okres działalności społeczno-politycznej Adama Bienia przypadł na czas wojny i okupacji hitlerowskiej. Jako "wiciarz" włączył się na początku 1940 roku do konspiracyjnej pracy w Stronnictwie Ludowym "Roch", gdzie powierzono mu przewodnictwo Komisji Prawnej Centrali Ruchu Ludowego, która opracowała szereg dokumentów dotyczących ustroju prawnego, politycznego, społecznego i gospodarczego przyszłej powojennej Polski, tzw. "Trzeciej Polski". Z ramienia "Rocha" powołany został w 1943 roku przez Prezydenta Rzeczypospolitej na emigracji na stanowisko I Zastępcy Delegata Rządu RP na kraj w randze ministra. W Delegaturze podlegały mu departamenty: sprawiedliwości, oświaty i kultury, Komitet Koordynacji Ustawodawczej oraz sprawy narodowościowe. W czasie powstania warszawskiego Adam Bień, jako I Zastępca Delegata Rządu RP i członek Krajowej Rady Ministrów, był faktycznym kierownikiem władzy cywilnej i przyczynił się znacznie do wydania dwóch Dzienników Ustaw, w których zawarte zostały przygotowane w konspiracji akty prawne, regulujące podstawowe sprawy w odradzającej się Polsce.

Proces szesnastu

W marcu 1945 roku Adam Bień, wraz z innymi czołowymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego, został podstępnie aresztowany przez NKWD i wywieziony do Moskwy, gdzie został skazany w tzw. "procesie Szesnastu" na pięć lat więzienia. Został osadzony na Łubiance. Wrócił z moskiewskiego więzienia w sierpniu 1949 roku dzięki staraniom żony Zofii, sandomierzanki, absolwentki sandomierskiego Seminarium Nauczycielskiego; w sprawie męża Adama zwróciła się o pomoc do "wiciarza" Józefa Niećki, w owym czasie prezesa "odrodzonego" PSL, następnie członka Rady Państwa.

Okres PRL-u

Po powrocie z więzienia Adam Bień nie mógł otrzymać pracy w sądownictwie. Przez pewien czas zajmował się tłumaczeniami literatury rosyjskiej dla Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. W 1953 roku zezwolono mu na pracę w zawodzie adwokata, lecz nie w Warszawie, a na prowincji, w Przasnyszu.

Po przejściu na emeryturę (w początkach lat siedemdziesiątych) wrócił do rodzinnej Ossali i zamieszkał w domu, który tam wybudował. Zajął się w owym czasie głównie pisaniem, a także działalnością społeczną. Był między innymi współzałożycielem Staszowskiego Towarzystwa Kulturalnego, a od roku 1987 jego honorowym prezesem, członkiem Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego, Polskiego Towarzystwa Czytelniczego, a także honorowym członkiem Ligi Krajowej. Zapraszany na różnego rodzaju spotkania i uroczystości dawał świadectwo prawdzie o historycznych wydarzeniach, w których w ciągu prawie 100 lat życia przyszło mu uczestniczyć. Czynił to również w licznych wywiadach, jakich udzielał prasie, radiu i TV. Publikował także własne artykuły, w których wyrażał swoje opinie na temat tworzącej się III Rzeczypospolitej.

Publikacje książkowe

Najpełniej swoje życiowe doświadczenia i przemyślenia wyraził w książkach: w trylogii "Bóg wysoko - dom daleko", "Bóg wyżej - dom dalej", "Bóg dał - Bóg wziął" oraz w "Listach z Łubianki" (książki powstawały od 1981 do 1998 roku). Za twórczość wspomnieniową dwukrotnie otrzymał nagrodę "Polityki": za tom "Bóg wysoko - dom daleko" w roku 1982 i pośmiertnie w 1998 za "Listy z Łubianki". Za wspomniany już tom "Bóg wysoko - dom daleko" otrzymał także nagrodę LSW w roku 1981. Za drugi tom "Bóg wyżej dom dalej" przyznano mu nagrodę ufundowaną przez Marię Ginter, a za całokształt twórczości i działalności społecznej otrzymał nagrodę im. Macieja Rataja.

Odznaczenia

Zasługi Adama Bienia, jednego z czołowych twórców Polskiego Państwa Podziemnego, doceniono w III Rzeczypospolitej. Został odznaczony Orderem Orła Białego (1994), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem "Za udział w wojnie 1918-1921", Medalem Polonia Mater Nostra Est i licznymi medalami, m.in. Odznaką Honorową "Zasłużony Działacz Kultury", Odznaką im. Ignacego Solarza, "Złotą Odznaką Adwokatury". Cztery miasta: Kraków, Sandomierz, Świdnik i Pruszków obdarzyły go Honorowym Obywatelstwem.

Śmierć i pamięć

Zmarł 4 marca 1998 roku po prawie trzytygodniowej chorobie, w Klinice Rządowej w Warszawie. Został pochowany zgodnie ze swoją wolą na cmentarzu parafialnym w Niekrasowie. Na jego grobie córka Hanna umieściła napis: "Adam Bień 1899-1998, wiciarz, prawnik, pisarz, polityk, Minister Rządu RP, sądzony w procesie "Szesnastu", więzień Łubianki". U góry, nad nazwiskiem - słowa będące tytułem jego ostatniej książki: "Bóg dał Bóg wziął".

W czerwcu 1999 roku w rodzinnej Ossali został otwarty Dom Pamięci Adama Bienia, w którym - pod patronatem merytorycznym Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, zostały zgromadzone i wyeksponowane liczne pamiątki, dokumenty, listy i fotografie Adama Bienia. W Częstochowie jest ulica nazwana jego imieniem, w Milanówku pod Warszawą, gdzie mieszkał przez wiele lat, znajduje się skwer i tablica, upamiętniająca jego osobę. W Staszowie znajduje się park jego imienia, jego imię nosi również miejscowe koło PTTK.