Michał Choromański

Michał Choromański (ur. 22 czerwca 1904 w Elizawetgradzie (obecnie Kirowohrad) na Ukrainie, zm. 24 maja 1972 w Warszawie) – polski pisarz i dramaturg. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury.

Urodził się w Elizawetgradzie jako syn Konstantego Choromańskiego, medyka (który w 1918 zginął w Kijowie od wybuchu bomby) i Aleksandry (z domu Rogasskiej). Po śmierci ojca zmuszony był pracować, by utrzymać siebie, matkę i siostrę. Był m.in. korepetytorem, nauczycielem rysunku, dziennikarzem, a nawet pomocnikiem piekarza. Interesował się również malarstwem i stworzył w tym czasie kilka portretów. W młodym wieku zapadł na gruźlicę kości i gruźlicę płuc. Wtedy zaczęła się jego tułaczka po szpitalach i sanatoriach. W 1924 wraz z matką i siostrą przybył do Polski. Studiował pedagogikę i psychologię.

Podczas pobytu w Zakopanem zainteresowali się nim Karol Szymanowski i Kazimierz Wierzyński. Ten ostatni przedstawił młodego pisarza (piszącego wówczas po rosyjsku) Marii Kasprowiczowej, wdowie po Janie Kasprowiczu na Harendzie. Tak zaczęła się błyskawiczna kariera Choromańskiego. Józef Wittlin pisał o Białych braciach – pierwszej powieści napisanej przez Choromańskiego po polsku:

  Będę trąbił, gdzie się da, że napisał Pan książkę stojącą na poziomie najlepszych dzieł Conrada, co jest prawdą..

W latach trzydziestych XX wieku napisał Choromański Zazdrość i medycynę, Opowiadania dwuznaczne, Skandal w Wesołych Bagniskach oraz kilka dramatów. Wynajął część willi "Chimera" w Zakopanem. Tu spotykał się m.in. z Witkacym i Tadeuszem Dołęgą-Mostowiczem. W tym okresie dużo podróżował – do Argentyny, Brazylii i Afryki Zachodniej.

Na początku okupacji poślubił tancerkę i choreografkę Ruth Sorel. Ze względu na jej żydowskie pochodzenie oboje zmuszeni byli opuścić Polskę w 1940 roku. Choromański spędził siedemnaście lat na emigracji – najpierw w Brazylii, potem w Kanadzie. W Montrealu Ruth prowadziła szkołę baletową, Choromański cierpiał jednak na niemoc twórczą. Po powrocie do kraju w 1957 r. zaczął pracować ze zdwojoną siłą. Niemalże co roku wydawał nową powieść, nie spotykał się jednak z zainteresowaniem krytyków. Czuł się osamotniony i odrzucony. Zmarł nagle 24 maja 1972 r.

Twórczość

• Biali bracia (1931)
• Zazdrość i medycyna (1932), ekranizacja (1973)
• Opowiadania dwuznaczne (1934)
• Szpital Czerwonego Krzyża (druk w "Czasie" 1937, wyd. odrębne 1959)
• Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych (1958)
• Schodami w górę, schodami w dół (1965), ekranizacja (1988)
• Dygresje na temat kaloszy (1966)
• Makumba, czyli drzewo gadające (1968)
• W rzecz wstąpić (1968)
• Słowacki wysp tropikalnych (1969)
• Głownictwo, moglitwa i praktykarze (1969)
• Kotły Beethovenowskie (1970)
• Różowe krowy i szare scandalie (1970)
• Miłosny atlas anatomiczny (1972)
• Memuary (1976, wcześniej drukowane w "Przekroju")
• Opowiadanie wariackie (1979)
• Skandal w Wesołych Bagniskach (1993); na podstawie powieści polski horror komediowy Horror w Wesołych Bagniskach (1995)