Jan Jagmin-Sadowski

Jan Andrzej Jagmin-Sadowski ps. "Stefan Jagmin" (ur. 24 kwietnia 1895 w Grójcu, zm. 5 października 1977 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego.

Był synem Andrzeja Sadowskiego (zm. 1907), inspektora ubezpieczeń i Kamili Ladachowskiej, nauczycielki. Wychowywał się w Tomaszowie Mazowieckim pod opieką stryja Kazimierza Sadłowskiego, pedagoga, społecznika, malarza. Jego ojciec pochodził z rodziny Sadłowskich. Zapis nazwiska rodowego bez litery Ł był spowodowany pomyłką urzędnika stanu cywilnego. W Tomaszowie tworzył nielegalne struktury harcerskie. Studiował od roku 1912 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, gdzie zetknął się z konspiracją niepodległościową. Należał do PPS – Frakcja Rewolucyjna, Polskich Drużyn Strzeleckich i Sokolich Drużyn Polowych. Wtedy też zaczął używać pseudonimu Jagmin, który potem był stale uzupełnieniem jego rodowego nazwiska.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił jako ochotnik do 1 Pułku Piechoty Legionów. W październiku 1914 odznaczył się w walkach pod Anielinem i Laskami. W 1915 brał także udział w ciężkich walkach pod Łowczówkiem, Konarami, Józefowem. W 1916, w składzie I Brygady Legionów, pod wodzą Józefa Piłsudskiego bił się z Rosjanami w krwawej bitwie pod Kostiuchnówką. W czasie kryzysu przysięgowego został wraz z innymi oficerami internowany w obozie w Beniaminowie.

W czasach II Rzeczypospolitej był jako porucznik instruktorem w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W 1919 wstąpił do Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, skąd wkrótce został skierowany na dwuletnie studia do paryskiej Wyższej Szkoły Wojennej (franc. École Supérieure de Guerre). Po jej ukończeniu z wyróżnieniem został awansowany do stopnia majora i wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego Oddziału I Sztabu Generalnego WP. Z dniem 6 marca 1925 mianowany został zastępcą dowódcy 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach, a w styczniu 1928 dowódcą 15 Pułku Piechoty "Wilków" w Dęblinie. 1 stycznia 1929 awansował na pułkownika. W 1931 przeniesiony został do 23 Dywizji Piechoty w Katowicach, na stanowisko II, a następnie I dowódcy piechoty dywizyjnej. 17 lipca 1936 wyznaczony został na stanowisko tej dywizji. Odpowiadał między innymi za budowę fortyfikacji Obszaru Warownego "Śląsk".

19 marca 1939 został awansowany na stopień generała brygady. W kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną "Śląsk", w składzie Armii Kraków. Przygotował linię obrony ciągłej od Świerklańca do Rybnika i Żor, wzmocnioną obsadzeniem 23 Górnośląska Dywizja Piechoty i 55 Dywizją Piechoty, Grupy Fortecznej Obszaru Warownego "Katowice", 95 Dywizjonem Artylerii Ciężkiej i grupą artylerii przeciwlotniczej. Całość ubezpieczała eskadra lotnicza i pociąg pancerny. W odwodzie pozostała kompania tankietek TK.

Oddziały Jagmina zaangażowały się w ciężkie walki z Niemcami (bój opóźniający), niejednokrotnie miejscami przechodząc do działań zaczepnych. Najbardziej krwawe walki stoczyła 55 DP, gdzie pod Mikołowem i Wyrami, zadała poważne straty 8 i 28 dywizjom niemieckim. Jednak wskutek przełamania przez wroga frontu pod Częstochową i Nowym Targiem i zbliżającej się groźby oskrzydlenia grupa wycofała się za Przemszę, w ramach ogólnego manewru odwrotowego Armii. Po opuszczeniu Sląska Grupę Operacyjną przemianowano na GO "Jagmin". Brała udział w dalszych działaniach Armii Kraków. 17 i 20 września 1939, okrążona przez Niemców pod Tomaszowem Lubelskim uległa rozbiciu. Generał dostał się do niewoli. Przez pięć lat był jeńcem w Oflagu VII A Murnau. Po jego wyzwoleniu przez aliantów w 1945, wstąpił do PSZ na Zachodzie. Do Polski powrócił w 1946 roku, gdzie natychmiast został przez władze komunistyczne przeniesiony w stan spoczynku.

W proteście przeciw odznaczeniu przez władze PRL radzieckiego przywódcy Leonida Breżniewa Orderem Virtuti Militari I klasy zorganizował w 1976 uroczystość złożenia na Jasnej Górze orderów Virtuti Militari przez żyjących jeszcze przedwojennych dowódców wojskowych.

Jest autorem m.in. prac "Działania Grupy Operacyjnej "Śląsk" 1-3 września 1939 r." i "Przygotowanie centralnego regionu przemysłowego Śląska do obrony w okresie międzywojennym".