Zygmunt Heryng

Zygmunt Heryng (ur. 1854 w Warszawie, zm. 27 stycznia 1931 w Warszawie) – ekonomista, działacz socjalistyczny i społeczny.

Zygmunt Heryng urodził się w zasymilowanej żydowskiej rodzinie kupieckiej w Warszawie. Rodzicami jego byli Edward Heryng (1818-1888), kupiec i obywatel miasta Warszawy, członek Komitetu Giełdy Warszawskiej (1873-1876), sędzia trybunału handlowego (1870), oraz Emilia Szletyńska (1823-1885). Wśród sześciorga rodzeństwa (oprócz Zygmunta) największą sławę zyskał Teodor Heryng (1847-1925), znany lekarz i laryngolog warszawski.

W 1871 Heryng ukończył II Męskie Gimnazjum Klasyczne w Warszawie i rozpoczął studia w Instytucie Górniczym w Petersburgu, które przerwał po roku. Edukację kontynuował w Wiedeńskiej Akademii Handlowej, a po uzyskaniu dyplomu w 1873 i krótkiej praktyce handlowej w kantorze ojca wyjechał ponownie w 1876 do Instytutu Górniczego w Petersburgu. Tam zaangażował się w działalność kółek socjalistycznych. Idea nie była mu obca, bowiem już w gimnazjum przyjaźnił się z Kazimierzem Hildtem (1853-1879), jednym z pionierów polskiego socjalizmu. Pobyt w Petersburgu zaowocował studiami nad teoriami Marksa, Rodbertusa i Lassalla, współredagował także wraz z Aleksandrem Więckowskim nielegalne pismo „Naczało”, brał udział w jednej z pierwszych demonstracji młodzieży i robotników przed Soborem Kazańskim 6 lutego 1876. W 1878 na wezwanie Ludwika Waryńskiego powrócił do Warszawy i zajął się zakładaniem kółek socjalistycznych. Za swoją działalność w kwietniu 1879 został osadzony w X Pawilonie i skazany w trybie administracyjnym na dwa i pół roku zesłania na Syberię Wschodnią. W X Pawilonie znalazła się także narzeczona Zygmunta Herynga, Helena Kon (1859-1916), również działaczka socjalistyczna, która dołączyła do niego dobrowolnie na syberyjskie zesłanie. Ich ślub odbył się w Krasnojarsku, a pierwsza córka Stefania urodziła się w 1881 na statku na rzece Jenisej. Zesłanie syberyjskie trwało od lipca 1881 do maja 1883, po Krasnojarsku, miejscem osiedlenia Heryngów stał się Jenisejsk.

Po powrocie do kraju w 1883. Zygmunt Heryng zajmował się działalnością publicystyczną, współpracował z "Gazetą Handlową", "Przeglądem Tygodniowym", "Ateneum" i "Prawdą", był jednym z założycieli miesięcznika "Fortuna" (1885) i tygodnika "Głos" (1886). W 1898 związał się z Polską Partią Socjalistyczną, a po jej rozłamie pozostał w Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcji Rewolucyjnej. W 1904 brał czynny udział w demonstracji na Placu Grzybowskim w Warszawie, współorganizował Uniwersytet dla Wszystkich. Ścigany za działalność polityczną i oświatową w czasie rewolucji 1905-1907 przeniósł się do Galicji i osiedlił się wraz z rodziną w Skawinie. Wykładał w Uniwersytecie Ludowym w Krakowie oraz zainicjował wydawanie "Encyklopedii Ludowej". Nadal był aktywnym działaczem , od 1913 był członkiem Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W 1909 kolegium profesorskie Politechniki Lwowskiej powołało Herynga na stanowiska profesora zwyczajnego ekonomii politycznej, jednak władze austriackie nie zatwierdziły tego wyboru. W czasie I wojny światowej Heryngowie powrócili do Warszawy, gdzie w 1916 zmarła Helena. Zygmunt Heryng od 1915 działał w Uniwersytecie Ludowym, organizował Towarzystwo Szerzenia Wiedzy Handlowej i Przemysłowej, prowadził wykłady w Stowarzyszeniu Wolnomyślicieli Polskich oraz w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W niepodległej Polsce pracował w Ministerstwie Opieki Społecznej, w 1920 powierzono mu referat prac naukowych we wszystkich działach ubezpieczeń społecznych. Było to zgodne z dotychczasowym tokiem jego kariery zawodowej, bowiem przez całe życie zarabiał pracując w towarzystwach ubezpieczeniowych: "Przezorność", "Nadieżda", "Rosja", a następnie "Piast".

Po śmierci żony Heleny Zygmunt Heryng poślubił w 1919 Natalię Politur, z tego związku urodziła się najmłodsza córka Halina (1920-2011). W małżeństwie z Heleną miał pięcioro dzieci: Stefanię (1881-1937), Jadwigę (1884-1957), Jerzego (1886-1938?), Juliana (1888-1920?) oraz Edwarda, który zmarł w dzieciństwie[2]. Troje jego najstarszych dzieci związanych było z lewym skrzydłem ruchu socjalistycznego, Jerzy należał do czołowych działaczy komunistycznych w niepodległej Polsce.

Zygmunt Heryng zmarł 27 stycznia 1931 i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Działalność naukowa i pisarska

Działalność naukowa i pisarska Zygmunt Herynga zaowocowała wieloma pracami. Największą sławę przyniosła mu książka Logika ekonomii. Zasadnicze pojęcia ekonomiczne ze stanowiska nauki o energii, Warszawa 1896. Praca została podzielona na trzy części. W pierwszej części Logiki ekonomii autor przedstawiał Teoretyczno – poznawcze podstawy badań ekonomicznych. Zajął się w tej części analizą zjawiska przyczynowości, opisywał pojęcia siły i energii. W drugiej części przedstawił Logiczne podstawy badań ekonomicznych. Autor opierał się w nim na swoich poprzednich badaniach, które dotyczyły systemu logiki Wilhelma Wundta. Trzecia część pracy Zasadnicze pojęcia ekonomiczne była przedstawieniem własnego systemu ekonomicznego ze stanowiska nauki o energii. Na gruncie Logiki Wundta oparł Z. Heryng własne poszukiwania metodologiczne nowych rozwiązań badawczych w ekonomii. Połączył je z energetyzmem, odwołując się w swoich w analizach ekonomicznych do ówczesnych prac z dziedziny fizyki (Helmholza, Meyera i Jule’a). Logika ekonomii ta była tłumaczona na rosyjski (Логика экономіи: основныя экономическія понятія съ энергетической точки зрѣнія 1909) oraz francuski (niewydana), podsumowujący rozdział ukazał się w Annalen der Naturphilosophie Wilhelma Ostwalda (1910). Praca spotkała się z niezwykle żywym odbiorem w środowisku naukowym. Poświęcono jej liczne recenzje, do najważniejszych należały: Ludwik Krzywicki, Kosmos i społeczeństwo (z powodu Zygmunt Herynga Logiki ekonomii), Prawda 1897, nr 14-17, recenzja Jana Steckiego na łamach Głosu oraz odrębna praca J. K. Potocki, O energii społecznej. Rzecz z powodu "Logiki ekonomii" Herynga, Warszawa 1900. Inne książki ekonomiczne Herynga to:

• Rubel. Historia, przyczyny wahań, środki ustalenia pierwotnego rubla. Studium ekonomiczne, Warszawa 1890;
• Teoria i praktyka ekonomii, Warszawa 1897;
• Gawędy ekonomiczne, Warszawa 1891 i 1906;
• Èkonomičeskìja besědy: (osnovy političeskoj èkonomìi) S.-Peterburg 1901;
• Jaką winna być "Encyklopedia Ludowa?", Kraków 1908;
• O czym mówią nauki społeczne? Ekonomia społeczna, Warszawa 1908;
• Finansowe podstawy bytu ekonomicznego w niepodległej Polsce, Warszawa 1917;
• Samopomoc społeczna jako ostatnia dla nas deska ratunku, Warszawa 1923;
• Rola kapitału amerykańskiego w życiu państwowym i gospodarczym Polski, Warszawa 1929

Tytuły te nie dają jednak pełnego obrazu aktywności intelektualnej Herynga, który zajmował się także problemami filozoficznymi i religioznawczymi oraz interesował się matematyką (pozostawione w rękopisie materiały do podręcznika arytmetyki elementarnej), logiką, psychologią, socjologią. W rękopisie pozostało m.in. studium Świat jako ruch oraz materiały do pracy o Józefie Piłsudskim. Pod konic życia Heryng opracował wspomnienia o swoim udziale w początkach ruchu socjalistycznego w Rosji i w Polsce. Są one spisane z pozycji nie tylko uczestnika historii, ale także uczonego, który wydarzenia wyjaśnia z punktu widzenia socjologii i psychologii:

• Socjalizm przed pół wiekiem (1875-1880) w Rosji i w Polsce. Przeżycia i rozważania, Łódź 2007. (Fragmenty publikowane na łamach Niepodległości, t. 1, 3, 1930).

Heryng tłumaczył także prace Wilhelma Wundta, Teoria poznania, Warszawa 1889 oraz powieści Emila Zoli Rougon-Macquart na łamach Przeglądu Tygodniowego.