Bronisław Bortnowski

Bronisław Bortnowski ps. Bronkowski (ur. 8 kwietnia 1894 w Warszawie, zm. 1937 w ZSRR) – działacz komunistyczny, publicysta, wysoki funkcjonariusz Oddziału Zagranicznego - INO, przy kolejno WCzK/GPU/OGPU/NKWD.

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, był synem urzędnika Bronisława. Od 1910 członek Związku Młodzieży Socjalistycznej (ZMS), działał w jej kołach propagandowych, rozpowszechniał nielegalną literaturę socjalistyczną. W 1912 ukończył szkołę średnią, podjął pracę jako kreślarz w biurze elektrotechnicznym i wstąpił do SDKPiL. Kolportował literaturę partyjną, wyjeżdżając często do Lublina, Łodzi i na granicę z Austrią. Od jesieni 1913 studiował na politechnice praskiej. Od wiosny 1914 pracował w Biurze Zagranicznym SDKPiL, przerywając studia. Działał m.in. w Zagłębiu Dąbrowskim. Pod koniec sierpnia 1914 aresztowany na zebraniu Zarządu Dzielnicowego SDKPiL w Warszawie i uwięziony, a po kilku miesiącach wywieziony do Saratowa. Zwolniony w listopadzie 1915. W kwietniu 1917 współorganizował grupę SDKPiL w Saratowie oraz Polski Klub Robotniczy. Członek saratowskiej Rady Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich (RDRChiŻ), pracownik miejscowej organizacji partyjnej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) SDPRR(B)) i redakcji gazety partyjnej "Socyał-diemokrat". Podczas rewolucji październikowej walczył w Czerwonej Gwardii w Saratowie. Od grudnia 1917 w Piotrogrodzie, gdzie był sekretarzem redakcji "Trybuny" (organu SDKPiL w Rosji), potem jako sekretarz w Komisariacie do Spraw Polskich przy Komisariacie Ludowym do Spraw Narodowościowych. Brał udział w II Konferencji grup SDKPiL w Rosji (kwiecień 1918, Moskwa). W połowie 1918 rozpoczął pracę w Czeka jako sędzia śledczy w Wydziale Walki z Kontrrewolucją. Uczestniczył w śledztwie w sprawie zabójstwa szefa piotrogrodzkiej Czeki, Mojżesza Uryckiego (30 sierpnia 1918). Wówczas został ranny w kręgosłup i leczył się przez 9 miesięcy. W grudniu 1919 został wysłany na Front Zachodni do Smoleńska, gdzie pracował w Wydziale do Spraw Agitacji w Armii Polskiej. Wkrótce został mianowany zastępcą naczelnika Wydziału Wywiadowczego sztabu Rewolucyjnej Rady Wojennej Frontu Zachodniego, a w październiku 1920 naczelnikiem Zarządu Wywiadu Frontu Zachodniego. Od grudnia 1921 do końca 1924 w Berlinie. Po powrocie zastępca szefa IV Wydziału Sztabu Armii Czerwonej. Członek komisji zajmującej się współdziałaniem polskich komunistów w ZSRR z KPP. Od jesieni 1929 z inicjatywy Juliana Leszczyńskiego-Leńskiego pracował w KPP, gdzie poparł frakcję "mniejszościowców". Został przedstawicielem KPP przy Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu (MK). Uczestnik V Zjazdu KPP w sierpniu 1930 w Peterhofie koło Leningradu, na którym został wybrany do Komitetu Centralnego (KC) i Biura Politycznego (BP) KPP. Szef wywiadu Frontu Zachodniego Armii Czerwonej, szef rezydentury wywiadu GPU przy NKWD RFSRR i OGPU w Berlinie w latach 1922-1924[1]. Od grudnia 1930 uczestniczył w pracach kierownictwa KPP w Berlinie. Wziął udział w VI Zjeździe KPP w październiku 1932 pod Mohylewem, na którym wygłosił referat o zadaniach KPP w walce z "polskim imperializmem" i "uciskiem narodowym". W 1933 przez kilka miesięcy pracował w Kopenhadze, dokąd przeniesiono siedzibę kierownictwa KPP po objęciu władzy w Niemczech przez nazistów. 24 listopada 1933 uczestniczył w II Plenum KC KPP, a w grudniu 1933 – w XIII Plenum KW MK, na którym został zastępcą członka Prezydium KW MK. Wkrótce został zastępcą członka Komisji Politycznej KW MK. Od grudnia 1934 kierownik Sekretariatu Polsko-Nadbałtyckiego przy KW MK. Członek komisji KW MK przygotowującej VII Kongres Kominternu (lato 1935), na którym został zastępcą członka Prezydium KW MK. Jako przedstawiciel KC KPP brał udział w II Zjeździe KPZB w maju 1935 w Slepiance pod Mińskiem i w IV Zjeździe KPZU w Światoszynie koło Kijowa. Zastępca redaktora organu MK "Kommunisticzeskij Intiernacjonał". W 1937 został aresztowany przez NKWD i stracony. Zrehabilitowany w 1956. Był odznaczony m.in. Orderem Czerwonego Sztandaru i Odznaką Honorowego Czekisty. Autor wielu artykułów na temat polskiego i międzynarodowego ruchu komunistycznego opublikowanych w "Nowym Przeglądzie" i innych czasopismach komunistycznych.