Tadeusz Schaetzel

Tadeusz Schaetzel de Merzhausenl vel Schätzel, ps. „Kopystyński” (ur. 12 marca 1891 w Brzeżanach, zm. 26 czerwca 1971 w Londynie) – polski żołnierz wywiadu wojskowego, dyplomata i polityk, działacz ruchu prometejskiego, pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, poseł na Sejm RP III i IV kadencji, wicemarszałek Sejmu.

Syn Stanisława (1856–1941) – adwokata, posła na Sejm Krajowy Galicji i burmistrza Brzeżan oraz Pauliny z domu Sochanik (1870–1943). Jego rodzeństwem byli: Stanisław (1888–1955, specjalista prawa gospodarczego, działacz przemysłu naftowego, wykładowca), Włodzimierz (1889–1948) i Maria (1890–?).

W czasie I wojny światowej w Legionach, zastępca kierownika Komendy Naczelnej 3 (KN-3) Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie.

Po odzyskaniu niepodległości przydzielony w 1919 do sztabu Naczelnego Wodza szef Wydziału wywiadu na Rosję w Oddziale II Sztabu Generalnego. W 1922 w tajnej misji do Szwajcarii do tureckiego generała Ismeta Paszy (późniejszego prezydenta Turcji po śmierci Kemala Atatürka).

W latach 1922–1923 szef Wydziału Ewidencji Sztabu Generalnego WP. W okresie od 2 listopada 1923 do 15 października 1924 był słuchaczem III Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W latach 1924–1926 attaché wojskowy RP w Konstantynopolu, szef Oddziału II Sztabu Generalnego (1926–1929). Redagował czasopismo „Niepodległość”.

Radca ambasady RP, poseł w Paryżu (1929–1930), szef gabinetu Prezesa Rady Ministrów Walerego Sławka i Józefa Piłsudskiego, kierownik Wydziału Wschodniego MSZ (1931–1934), później wicedyrektor departamentu politycznego MSZ (1934–1935). W latach 1930–1938 poseł na Sejm RP III i IV kadencji (w latach 1935–1938 wicemarszałek Sejmu RP).

Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 przekroczył granicę rumuńską, w okresie 1939–1944 internowany w Rumunii, towarzyszył Józefowi Beckowi. W sierpniu 1944 wyjechał do Turcji, następnie do Egiptu.

Od 1947 na emigracji w Wielkiej Brytanii, współorganizator Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie i Ligi Niepodległości Polski, od 1957 był prezesem jej Rady Naczelnej.

W 1949 wznowił grupę Prometeusz, której przewodniczył.

Zmarł 26 czerwca 1949 w Londynie. Został pochowany na Cmentarzu South Ealing w Londynie.

Publikacje

• Rosja i Turcja na drogach historii (1946)
• Pułkownik Walery Sławek (1947)

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (1931)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1931)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Order Krzyża Orła II klasy (Estonia, 1933)
• Kawaler Legii Honorowej (Francja)
• Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii
• Wielka Wstęga Orderu Świętego Sawy – Królestwo Jugosławii (1931)