Feliks Perl

Feliks Perl, ps. Res, Juliusz, Latarnik, Rewolucjonista i in. (ur. 26 kwietnia 1871 w Warszawie, zm. 15 kwietnia 1927, tamże) – polski działacz socjalistyczny i publicysta żydowskiego pochodzenia.

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Jego dziad Rafał (zm. 1848) był członkiem zarządu gminy żydowskiej w Warszawie. Ojciec Feliksa Dawid (zm. 1916) brał udział w powstaniu styczniowym i był z tego powodu aresztowany.

W 1888 roku ukończył gimnazjum i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie, razem z Bolesławem Jędrzejowskim, pisał odezwy dla Socjalno-Rewolucyjnej Partii "Proletariat", tzw. II Proletariatu. Prześladowania wobec uczestników ruchu zmusiły go do wyjazdu za granicę. Początkowo do Berlina, skąd został wydalony, następnie w 1892 roku do Paryża. Uczestnik tzw. Zjazdu paryskiego tworzącego Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, a tym samym PPS. Rząd francuski wydalił go za granicę Francji. Perl przeniósł się do Londynu, a następnie Berna. Stamtąd wysyłał artykuły do "Przedświtu" i pisał doktorat. Po pewnym czasie znów przeniósł się do Londynu. W 1887, po zjeździe Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich, wyjechał do Lwowa. Po aresztowaniu Józefa Piłsudskiego w 1900 wyjechał do zaboru rosyjskiego objąć redakcję "Robotnika" w Kijowie, Rydze i Warszawie.

W 1900 poślubił Teresę Perl.

Aresztowany przypadkowo na ulicy w Warszawie w sierpniu 1904 został osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

Od 1906 r. w PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Był jednym z głównych architektów niepodległościowej linii PPS. Po pewnym czasie znów aresztowany, zaś po wypuszczeniu przeniósł się do Galicji. Zamieszkał w Krakowie, a następnie we Lwowie. W okresie 1912-1914 sprzeciwiając się polityce Józefa Piłsudskiego stworzył PPS Opozycję.

W latach 1915-1927 był redaktorem naczelnym Robotnika. Był pracownikiem Rady Departamentu Pracy Tymczasowej Rady Stanu. Od 1919 r. we władzach naczelnych PPS oraz poseł na Sejm. Od 1924 do 1926 był przewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS. Po przewrocie majowym niechętny Piłsudskiemu, którego oskarżał o antydemokratyzm i porzucenie programu PPS.

Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją, w której uczestniczyły tysiące robotników. Kondukt przeszedł od placu Zbawiciela, ulicą Marszałkowską, Alejami Jerozolimskimi, Nowym Światem, przez plac Teatralny do placu Bankowego, a dalej Lesznem i ulicą Okopową. W pogrzebie uczestniczyli: Aleksandra Piłsudska, Stanisław Wojciechowski, Maciej Rataj, Walery Sławek, Andrzej Strug i Wacław Sieroszewski. Nad trumną przykrytą czerwonym sztandarem, na której położono ostatni numer Robotnika i zdjęcie zmarłego, wśród robotników z ostentacyjnie odkrytymi głowami przemawiał Mieczysław Niedziałkowski. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 24, rząd 2).

Pośmiertnie w 1931 nadano mu Krzyż Niepodległości, jednak wdowa po Feliksie Perlu, Teresa Perl, odmówiła jego przyjęcia.

Publikacje

• Krótka historia wielkiej rewolucji francuskiej, Londyn 1896, Kraków 1903;
• Adam Mickiewicz, Londyn 1898, Petersburg 1905, Warszawa 1906;
• Socjalizm dzieckiem chrześcijaństwa, Kraków 1906;
• Płace robotnicze a strajk, Warszawa 1906;
• Wilhelm Liebknecht, Warszawa 1906;
• Koordynacja czy utożsamienie, Warszawa 1906;
• Komunizm w pierwotnym chrześcijaństwie, Warszawa 1906;
• Kilka słów o naszym stosunku do rewolucji rosyjskiej, Warszawa 1907;
• Systemy wyborcze ważniejszych państw konstytucyjnych, Warszawa 1907;
• Kwestia polska w oświetleniu socjalnej demokracji polskiej, Warszawa 1907;
• Patriotyzm i socjalizm, Warszawa 1907, Warszawa 1909;
• Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim, Warszawa 1910, Warszawa 1932, Warszawa 1958;
• Rewolucja 1848 r. we Francji, Warszawa-Kraków 1911;
• Jak odpowiadać na zarzuty przeciwników?, Warszawa 1913;
• O związkach zawodowych i ich znaczeniu dla klasy robotniczej, Dąbrowa Górnicza 1916;
• Esdectwo w walce z socjalizmem naukowym, Warszawa 1917;
• O bolszewizmie i bolszewikach, Warszawa 1918;