Zofia Urbanowska

Zofia Urbanowska (ur. 15 maja 1849 w Kowalewku, zm. 1 stycznia 1939 w Koninie) – polska publicystka i pisarka, autorka powieści Księżniczka, Gucio zaczarowany i Róża bez kolców. Współpracowała z "Gazetą Polską", pisywała do "Przeglądu Tygodniowego" i "Wieczorów Rodzinnych", była członkiem kolegium redakcyjnego "Przeglądu Pedagogicznego".

Zofia Urbanowska była córką zubożałego szlachcica Wincentego Urbanowskiego, w tym czasie administratora folwarku w Kowalewku, i Katarzyny z domu Modelskiej. Dzieciństwo spędziła w Laskówcu koło Morzysławia, u dziadków, do których przenieśli się jej rodzice. W 1860 roku rozpoczęła naukę w Instytucie Rządowym w Kaliszu, później uczęszczała do gimnazjum sióstr urszulanek w Poznaniu, gdzie zdała maturę.

W wieku 21 lat Urbanowska zaczęła pracować zarobkowo, w latach 1870-73 będąc dziennikarką w "Gazecie Polskiej" oraz korektorką w drukarni.

W 1874 przeniosła się do Warszawy, rozpoczynając pracę jako nauczycielka na pensji Jadwigi Sikorskiej (córki muzykologa i redaktora Józefa Sikorskiego). Zamieszkała w kamienicy należącej do Sikorskich. W tym samym domu było mieszkanie Deotymy, z którą Urbanowska zawarła bliższą znajomość, uczestnicząc w wydawanych przez poetkę "obiadach czwartkowych".

W tym samym roku Urbanowska zadebiutowała wydaną pod pseudonimem "J." nowelą Znakomitości. Następnym wydanym utworem była sentymentalna opowieść o Polce, która nie chciała poślubić Niemca, zatytułowana Cudzoziemiec (1883), źle oceniona przez krytykę.

Z uznaniem krytyki i czytelników spotkał się Gucio zaczarowany (1884) fantastyczno-przyrodnicza opowieść o leniwym chłopcu, przemienionym przez wróżkę w muchę i zmieniającym swój charakter pod wpływem zwierząt.

W 1886 roku Urbanowska została członkiem kolegium redakcyjnego "Przeglądu Pedagogicznego", publikując artykuły o potrzebie rozwoju twórczości dla dzieci i młodzieży. Od 1890 do 1900 roku współpracowała także z "Wieczorami Rodzinnymi", pisząc felietony o przyrodzie. Na łamach tego pisma ukazała się jej fantastycznonaukowa powieść Atlanta, czyli przygody młodego chłopca na wyspie bezludnej, w formie książkowej wydana w 1893 roku.

Dużą popularność zyskała nagrodzona w konkursie "Tygodnika Ilustrowanego" obyczajowa powieść Księżniczka, wydana w 1886 roku.

Zofia Urbanowska często przebywała w Zakopanem (pierwszy jej pobyt miał miejsce w 1890 roku). Owocem tych pobytów była powieść Róża bez kolców, mająca za tło tatrzańską przyrodę i podhalański folklor. Utwór był publikowany w częściach na łamach "Wieczorów Rodzinnych" (1900-1901), wydanie książkowe nastąpiło w 1903 roku i zostało wznowione nakładem wydawnictwa Książnica-Atlas w roku 1928 w serii "Biblioteka Iskier".

Na początku XX wieku Urbanowska zamieszkała w Koninie, w dworku będącym poprzednio własnością jej matki. Zmarła 1 stycznia 1939 roku.

Zofia Urbanowska została odznaczona Orderem Odrodzenia Polski oraz, w 1929 roku, Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury. W 1930 roku władze Konina nadały jej honorowe obywatelstwo tego miasta. Imię Zofii Urbanowskiej nosi ulica oraz Szkoła Podstawowa nr 1 w Koninie, przed którą stoi pomnik pisarki.

Twórczość

• Cudzoziemiec (1883)
• Gucio zaczarowany. Powieść dla młodszych dzieci (1884)
• Księżniczka (1886)
• Atlanta, czyli Przygody młodego chłopca na wyspie tajemniczej opowiedziane w listach wyczytała przez drobnowidz [mikroskop] i przepisała... (1893, z licznemi drzeworytami w tekście i siedmioma ilustracyami Juliana Maszyńskiego)
• Wojna w czasie pokoju (1896)
• Róża bez kolców. Opowiadanie z niedawnej przeszłości osnute na tle przyrody tatrzańskiej (1903)
• Wszechmocni (1908)
• Złoty pierścień (1916)