Ryszard Kapuściński

Ryszard Kapuściński (ur. 4 marca 1932 w Pińsku, zm. 23 stycznia 2007 w Warszawie) – polski reportażysta, publicysta, poeta i fotograf, zwany "cesarzem reportażu".

Jest najczęściej, obok Stanisława Lema, tłumaczonym polskim autorem.

Urodził się w rodzinie nauczycielskiej, jego ojciec walczył w 1939 w stopniu podporucznika w SGO Polesie. Po 17 września dostał się do niewoli radzieckiej. Wraz z kilkoma kolegami udało mu się uciec z kolumny prowadzonej na Smoleńsk i po zamianie ubrania na cywilne powrócił do Pińska (Artur Domosławski w książce "Kapuściński non-fiction" podaje fakt niewoli i ucieczki w wątpliwość). W obawie przed deportacją do Kazachstanu wyjechał z rodziną do swoich rodziców mieszkających w Przemyślu, a następnie w głąb okupowanej Polski. Pozostałą część okupacji Ryszard Kapuściński wraz z rodzicami spędził w Sierakowie, w Puszczy Kampinoskiej, koło wsi Palmiry oraz w Świdrze (obecnie w granicach Otwocka).

Debiutował poetycko w wieku 17 lat w tygodniku Dziś i Jutro. W 1950 zdał maturę w warszawskim gimnazjum im. Stanisława Staszica. W latach 1953–1981 był członkiem PZPR. W 1956 ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i rozpoczął pracę (początkowo jako goniec) w redakcji Sztandaru Młodych. W 1956 otrzymał pierwszą nagrodę – Złoty Krzyż Zasługi – za reportaż To też jest prawda o Nowej Hucie, opisujący trudne warunki życia robotników na budowie kombinatu. W tym samym roku odbył swą pierwszą podróż zagraniczną – do Indii. Odszedł z gazety w 1958, odwołany przez redakcję za poparcie dla krytycznego wobec władzy tygodnika Po Prostu.

Przeniósł się do Polityki. Od 1962 pracował dla PAP jako stały korespondent zagraniczny w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Dokumentował upadek cesarstwa w Etiopii i Iranie. Od 1974 w tygodniku Kultura. Przełożył na język polski Dziennik z Boliwii Che Guevary. Był zaprzyjaźniony z Salvadorem Allende.

W 1987 Royal Court Theatre w Londynie wystawił sceniczną adaptację jego książki Cesarz, opisującej upadek reżimu Haile Selassie I w Etiopii (wystawiany potem także w kraju). W 1996 wyróżniony nagrodą imienia Jana Parandowskiego, w 1999 otrzymał "Ikara". Wybrany przez środowisko dziennikarskie Dziennikarzem wieku w plebiscycie miesięcznika Press. Laureat Nagrody im. Dariusza Fikusa za rok 2004. Doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (17 października 1997), Uniwersytetu Wrocławskiego (2001), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2004) i Gdańskiego (29 stycznia 2004). Łącznie otrzymał ponad 40 nagród i wyróżnień. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Zmarł 23 stycznia 2007 w wieku 74 lat, po rozległym zawale serca, na oddziale kardiochirurgii szpitala przy ul. Banacha w Warszawie. Jego śmierci poświęcone zostało dużo miejsca zarówno w polskich jak i światowych mediach. Na pierwszych stronach swych wydań pisały o Kapuścińskim największe gazety, jak New York Times, Le Monde czy El Pais. Na ręce ambasadora RP w Hiszpanii kondolencje z powodu śmierci pisarza złożyła hiszpańska para królewska oraz książę Asturii. To cios dla polskiej literatury, dla polskiej kultury – tak o śmierci Ryszarda Kapuścińskiego mówił w rozmowie z dziennikarzami w tureckim Adampolu prezydent Lech Kaczyński.

Msza święta żałobna rozpoczęła pogrzeb 31 stycznia 2007 o godz. 11 w Bazylice Świętego Krzyża w Warszawie. Przewodniczył jej prymas Polski kard. Józef Glemp. Mszę koncelebrowali m.in. kapelan Rodzin Katyńskich ks. prałat Zdzisław Peszkowski, kapelan prezydenta RP, ks. prałat Roman Indrzejczyk i ks. Adam Boniecki z "Tygodnika Powszechnego". Homilię prymasa odczytał ksiądz Piotr Pawlukiewicz.

Współpraca z wywiadem PRL

27 maja 2007 tygodnik "Newsweek" w artykule Igora Ryciaka ujawnił, że Kapuściński od 1965 do 1972 (lub 1977) roku współpracował z wywiadem PRL. W IPN odnalazły się analizy odwiedzanych przez niego krajów i pisane przez niego opisy kilku osób, z którymi się spotykał.

Żona, Alicja Kapuścińska, twierdzi natomiast, że mąż nie przejmował się rejestracją (jako współpracownika) przez SB utrzymując, że wszyscy wyjeżdżający za granicę dziennikarze są umieszczeni w tych aktach jako potencjalni informatorzy.

Najważniejsze nagrody i tytuły, które otrzymał Ryszard Kapuściński

1956

• Złoty Krzyż Zasługi

1959

• Nagroda im. Juliana Bruna

1967

• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki

1974

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

1975

• Nagroda im. Bolesława Prusa
• Nagroda Miesięcznika Literackiego i Nowych Książek

1976

• Nagroda Państwowa II stopnia

1978

• Nagroda Kultury
• Uznanie Cesarza za trzecią książkę 40-lecia przez Politykę
• Międzynarodowa Nagroda Dziennikarska

1980

• Kowadło – nagroda Kuźnicy

1983

• Cesarz książką roku wg Sunday Times

1990

• Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego
• Nagroda Ministra Spraw Zagranicznych

1994

• Nagroda Alfreda Jurzykowskiego
• Nagroda Niemieckich Wydawców i Księgarzy

1995

• Nagroda Prix d'Astrolabe
• Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego

1996

• Nagroda Fundacji Turzańskich

1997

• Nagroda miesięcznika Odra
• Nagroda Instytutu J. Piłsudskiego w dziedzinie literatury im. Josepha Conrada
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego

1999

• Statuetka Ikara za książkę Heban
• Nagroda literacka Miast Partnerskich Torunia i Getyngi im. Samuela Bogumiła Lindego
• Hanzeatycka Nagroda Goethego
• Tytuł Dziennikarza Wieku przyznany przez 50 najlepszych polskich dziennikarzy

2000

• Premio Internazionale Viareggio Versilia
• Nagroda literacka Ruchu Oporu za Heban
• Nagroda Premio Internazionale Feudo di Maida za Heban
• Nagroda Creola przyznana przez Uniwersytet Boloński za całokształt

2001

• Bursztynowy Motyl – za najlepszą podróżniczą książkę roku (Lapidarium IV)
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
• Super Wiktor
• The Prix Tropiques

2002

• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Sofijskiego
• Nagroda Miesięcznika i Wydawnictwa Znak im. Księdza Józefa Tischnera
• Order Ecce Homo
• Nagroda stowarzyszenia Liber Press

2003

• Nagroda Premio Grinzane Cavour
• Nagroda Wschodniej Fundacji Kultury „Akcent” z Lublina
• Nagroda Księcia Asturii
• Nagroda Literacka Podporiusz

2004

• Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego
• Nagroda im. Brunona Kreisky'ego
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego

2005

• Nagroda miesięcznika Nowe Książki
• Nagroda im. Dariusza Fikusa
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Barcelońskiego Ramon Llull[10]
• Nagroda literacka im. Elsy Morante w kategorii "Kultura Europy" za Podróże z Herodotem
• Nagroda literacka Nike czytelników za Podróże z Herodotem
• Złoty medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis"