Bolesław Kaźmirak

Bolesław Kaźmirak (od 1945 r. Bolesław Kowalski) (ps. "Cień") (ur. 4 lipca 1924 w Zakrzówku, zm. 18 sierpnia 1966 w Warszawie) – oficer Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, pułkownik Wojska Polskiego.

W 1938 ukończył szkołę powszechną. W latach 1941-1942 uczęszczał do szkoły spółdzielczej w Zakrzówku.

Działalność partyzancka

W kwietniu 1942 wstąpił do PPR i GL. Był członkiem grupy wypadowej GL w Zakrzówku, a następnie komendantem placówki GL w tej miejscowości. Kierował i uczestniczył w licznych akcjach dywersyjno-bojowych. Latem 1943 wstąpił do oddziału partyzanckiego im. Józefa Bema, dowodzonego przez Fiodora Kowalowa "Albrechta", operującego w północnej Lubelszczyźnie, w rejonie Lasów Parczewskich. Jesienią 1943 został przeniesiony do oddziału Władysława Skrzypka (pseud. "Orzeł", "Grzybowski") 22 października 1943 wyróżnił się odwagą w bitwie z Niemcami pod Kochanami. W listopadzie 1943, w wyniku reorganizacji batalionu przeszedł do oddziału GL ppor. Edwarda Gronczewskiego "Przepiórki", gdzie został zastępcą dowódcy.

18 lutego 1944 oddział "Cienia" napadł na Zakrzówek, gdzie obrabował wielu mieszkańców, m.in. z odzieży i obuwia.

27 lutego 1944 grupa "Cienia" napadła na majątek Józwów, mordując 2 członków AK: właściciela majątku inż. Wincentego Jankowskiego i zarządcę dóbr – Józefa Ubogorskiego; "cieniowcy" uprowadzili też i zastrzelili jednego z fornali, wcześniej doszczętnie rabując majątek.

Na początku marca 1944 "Cień" objął dowództwo kompanii szturmowej AL, wchodzącej w skład 1 Brygady AL im. Ziemi Lubelskiej. Na czele swego oddziału uczestniczył w licznych akcjach bojowych, a zwłaszcza w akcjach dywersyjnych przeprowadzanych na linii kolejowej Lublin-Rozwadów.

19 kwietnia 1944 oddział "Cienia", obok oddziałów Edwarda Gronczewskiego "Przepiórki", Andrzeja Flisa "Maksyma" i Zbigniewa Pietrzyka "Zbyszka" uczestniczył w pacyfikacji wsi Potok-Stany i Dąbrówka; zamordowano wówczas 16 mieszkańców tych wsi (13 z nich zabito w Puziowych Dołach), a wielu pobito.

22 kwietnia 1944 oddział "Cienia" uczestniczył w bitwie z jednostką NSZ dowodzoną przez kpt. Zbigniewa Wyrwicza pod Marynopolem. Z militarnego punktu widzenia walka była nierozstrzygnięta, jednak po niej 17 członków oddziału "Cienia" zgłosiło się do zwolnienia ich do domu.

4 maja 1944 we wsi Owczarnia k. Opola Lubelskiego, "Cień" podstępnie zamordował dowódcę oddziału AK 3. kompanii 15. pułku piechoty AK por. Mieczysława Zielińskiego "Krysta", "Moczara", "Hektora", a członkowie oddziału "Cienia" zamordowali 17 podkomendnych "Moczara", a 13 ranili; "cieniowcy" obrabowali później zwłoki AK-owców.

Z 12 na 13 maja 1944 w rejonie wsi Boża Wola oddział "Cienia" stoczył walkę z oddziałem AK por. Stanisława Łokuciewskiego "Małego" i oddziałami NSZ por. Leona Cybulskiego "Znicza", por. Kazimierza Boduszyńskiego "Emira" i por. Brunona Sychowskiego "Juhasa". Komuniści, tracąc kilkunastu ludzi, wycofali się z Bożej Woli i spalili 13 związanych z AK gospodarstw, w których zginęło 4 chłopów. Następnego dnia "Cień" zamordował w Zakrzówku 5 żołnierzy AK: Michała Dudziaka z Majdanu Starowiejskiego, Józefa Gnata i Kazimierza Kaczmarka z Dębiny, Wincentego Jankowskiego i Józefa Obogorskiego z Józwowa, wsi stanowiącej bazę AK.

W czerwcu 1944 w Wandalinie zamordował 3 żołnierzy AK z oddziału Bolesława Frańczaka "Argila": por. Eugeniusza Kotlarskiego "Jastrzębia" z Urzędowa oraz podchorążych Henryka Golińskiego i Władysława Jagiełło. W tym samym miesiącu oddział "Cienia" ubezpieczał odlot z Lubelszczyzny do Moskwy delegacji Krajowej Rady Narodowej (KRN), w skład której wchodził m.in. naczelny dowódca AL gen. Michał Żymierski "Rola".

2 lipca 1944 oddział "Cienia" wraz z oddziałem Józefa Chrzestnego "Pacyny" stoczył walkę z oddziałem AK Bolesława Frańczaka "Argila"; zginęło 13 żołnierzy AK i 6 AL-owców.

Działalność powojenna

Po wojnie "Cień" służył początkowo w milicji. Potem gen. Michał Rola-Żymierski przyjął go do LWP pod warunkiem zmiany nazwiska ("Cień" zmienił wtedy nazwisko z Kaźmirak na Kowalski). "Cień" dostał do dyspozycji 120-osobowy "oddział specjalny" i specjalne, pisemne pełnomocnictwa wystawione przez gen. Żymierskiego oraz ówczesnego przedstawiciela ZSRR gen. Nikołaja Bułganina (późniejszego premiera ZSRR). "Cieniowcy" prowadzili akcję pacyfikacyjną w okolicach Hrubieszowa; spowodowało to interwencję radzieckiego "doradcy" MBP ppłk. Nikołaszkina, który zakazał mu wszelkich akcji aresztowań i likwidacji na tym terenie bez jego zgody.

21 grudnia 1945 podczas libacji alkoholowej zastrzelił usiłujących go zatrzymać 2 funkcjonariuszy PUBP w Pruszkowie: Ryszarda Rawińskiego i Wacława Kwiatkowskiego. Potem podkomendni "Cienia" z Batalionu Ochrony Sztabu Generalnego WP przypuścili szturm na PUBP w Pruszkowie, jednak wycofali się po stracie 1 zabitego. Kowalski został za to aresztowany przez organa Informacji Wojskowej, jednak nie został ukarany, a otrzymał skierowanie do szkoły oficerskiej WP w Rembertowie. Później został przeniesiony do KBW. W listopadzie 1947 został dowódcą pułku KBW w Krakowie. 1 stycznia 1948 został podpułkownikiem. Od 25 listopada 1948 do 19 czerwca 1950 studiował w Akademii Sztabu Generalnego im. gen. Karola Świerczewskiego. Następnie objął stanowisko szefa wydziału w sztabie KBW.

Został aresztowany w 1951 w związku z zabójstwami Żydów na Lubelszczyźnie, dokonanymi w 1944 przez oddział dawnego dowódcy "Cienia", Edwarda Gronczewskiego "Przepiórki". 19 czerwca 1953 został skazany na 3 lata więzienia za "Nielegalne posiadanie broni i nadużycie władzy".

Po rehabilitacji w listopadzie 1954 podjął pracę w centrali Rolniczych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", a następnie od sierpnia 1956 do sierpnia 1957 był kierownikiem domu wypoczynkowego Ministerstwa Rolnictwa w Ratnie. W 1957 powrócił do wojska jako "ofiara stalinowskich represji" i otrzymał przydział w Głównym Zarządzie Politycznym WP. 12 października 1963 został mianowany pułkownikiem, a 27 maja 1966 przeszedł do pracy w Głównym Inspektoracie Obrony Terytorialnej MON.

Zmarł 18 sierpnia 1966 w Warszawie.

Został pochowany na Powązkach w Alei Zasłużonych.

Odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim i Złotym Krzyżem Zasługi.