Aleksander Jackowski

Aleksander Jackowski (ur. 19 stycznia 1920 w Warszawie, zm. 1 stycznia 2017 w Warszawie) – polski antropolog kultury, etnograf, krytyk sztuki. Autor wielu prac o sztuce ludowej, współczesnej, l’art brut, naiwnej.

Wychowywał się w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej. W 1940 r. zesłany ze Lwowa na Syberię. Tam zetknął się z kulturą ludową Chantów, pracował jako drwal, tragarz, traktorzysta, zdun, tokarz, ślusarz. Strzaskaną kostkę w nodze złożył mu szaman, ukrywający się w lasach przed władzą radziecką. Do Polski wrócił z wojskiem (armia Berlinga) w 1943 r. Brał udział w walkach pod Puławami i o Warszawę. Epizod wojskowy zakończył w stopniu majora jako zastępca Komendanta Wojskowego Warszawy w maju 1945 r. Studiował socjologię, uczęszczał na wykłady z historii sztuki. Do 1948 r. pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych jako dyrektor Gabinetu Ministra, dyrektor Departamentu Prasy i Informacji. W 1948 r. był też zastępcą redaktora naczelnego w tygodniku „Odrodzenie”. Od końca 1949 r. wicedyrektor, a następnie kierownik Zakładu Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej w Państwowym Instytucie Sztuki (później Instytut Sztuki PAN), organizator Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego i Słownego. W latach 1952–1998 był redaktorem naczelnym kwartalnika „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”. Do 1984 roku kierował pracownią Sztuki Nieprofesjonalnej w Instytucie Sztuki PAN. Autor ponad 400 tekstów o sztuce ludowej, współczesnej, l’art brut, naiwnej. Wieloletni współpracownik Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Komitetu Nauk Etnologicznych PAN, Rady Fundacji Kultury, Rady Centrum Sztuki Współczesnej, juror konkursów „Małe ojczyzny”.

Wybrane publikacje

• Sztuka ludu polskiego (1965)
• Sztuka zwana naiwną (1995)
• Obrazy ludowe (1998)
• O rzeźbach i rzeźbiarzach (1997)
• Cepelia. Tradycja i współczesność (1999)
• Pejzaż frasobliwy. Kapliczki i krzyże przydrożne
• Polska sztuka ludowa (2002)

• 1954 Z zagadnień historii i metodologii badań nad sztuką ludową, „Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką”, R. 5, nr 3-4.
• 1958 Ignacy Kamiński, rzeźbiarz z Oraczewa, PSL, R. 12, nr 4.
• 1959 Sytuacja i perspektywy sztuki ludowej w Polsce, PSL, R. 13, nr 4.
• 1960 O motywach ludowych i ich adaptacji, PSL, R. 14, nr 4.
• 1964 Współczesna rzeźba ludowa, PSL, R. 18, nr 1.
• 1966 Kicz – sztuka jarmarczna – sztuka ludowa. Dyskusja, PSL, R. 20, nr 3-4.
• 1966 Odpust w Białymstoku 1965 r., PSL, R. 20, nr 3-4.
• 1966 Kolorowe figurki z cukru, PSL, R. 20, nr 3-4.
• 1968 Pogranicze sztuki naiwnej i ludowej, PSL, R. 22, nr 1-2.
• 1974 Kopernik w ludowej rzeźbie, PSL, R. 28, nr 1.
• 1974 Sobota i inni, PSL, R. 28, nr 2.
• 1975 Sztuka ludowa, relikt czy wartość żywa?, PSL, R. 29, nr 3.
• 1976 Współczesna rzeźba zwana ludową, PSL, R. 30, nr 3-4.
• 1977 Współczesne malarstwo ludowe i jego pogranicza, PSL, R. 31, nr 2, 3 i 4.
• 1980 Pojęcie twórcy ludowego, „Lud”, t. 64.
• 1981 Pomniki ludu, PSL, R. 35, nr 3-4.
• 1981 Sztuka ludowa, [w] Etnografia Polski. Przemiany Kultury Ludowej, t. 2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.
• 1983 Obrazy Rozalii Barańskiej-Dzięciołowskiej, PSL, R. 37, nr 1-2.
• 1991 Kultura ludowa – sztuka ludowa, „Lud”, tom 74.