Marian Buczek

Marian Buczek (ur. 26 września 1896 we wsi Nurzyna, powiat łukowski - zm. 9 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim) − polski działacz socjalistyczny i komunistyczny. Członek kolejno Polskiej Partii Socjalistycznej, PPS-Opozycji, Komunistycznej Partii Polski.

W latach 1915-1917 w Legionach – podporucznik. Po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec (kryzys przysięgowy) zdezerterował i powrócił na Lubelszczyznę. Od 1916 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej pod nazwiskiem "Wacław Sturmer", a później także w Pogotowiu Bojowym PPS. Był organizatorem i uczestnikiem szeregu akcji zbrojnych na terenie Lubelszczyzny, m.in. likwidacji komisarza austriackiej policji politycznej w Lublinie – Terleckiego. Po powołaniu w 1918 roku Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej przez Ignacego Daszyńskiego został szefem wydziału śledczego Milicji Ludowej PPS w Lublinie, która ochraniała ten rząd.

W XX-leciu międzywojennym kilkakrotnie skazany na wieloletni pobyt w więzieniu za antypaństwową działalność komunistyczną i przynależność do sekcji wojskowej KPP będącej agenturą Związku Sowieckiego. W 1935 roku odmówił zrzeczenia się obywatelstwa polskiego w zamian za propozycję wcześniejszego zwolnienia z więzienia i wyjazdu do ZSRR. Ogółem przesiedział w aresztach i więzieniach 16 lat; był więźniem politycznym o najdłuższym stażu więziennym w II RP. Po wybuchu wojny i ucieczce władz więziennych 1 września, w związku z amnestią ogłoszoną z dniem wybuchu wojny uwolniony z więzienia w Rawiczu, zgłosił się do najbliższej jednostki wojskowej, gdzie został aresztowany i przewieziony do Poznania a po dwóch dniach zwolniony.

Zginął w nocy z 9 na 10 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim, prowadząc grupę żołnierzy do ataku na niemiecki ckm ostrzeliwujący przemieszaną kolumnę uchodźców i żołnierzy.

W okresie PRL Buczek był symbolem eksponowanym przez władze. Jego imię nadano ulicom w wielu miastach (np. w Warszawie obecnej ul. Słomińskiego), szkołom i zakładom pracy.

Znany historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz w 2007 ogłosił tezę, że Buczek w istocie był agentem polskiego wywiadu.