Roman Stanisław Ingarden

Roman Stanisław Ingarden (ur. 1 października 1920 w Zakopanem, zm. 12 lipca 2011 w Krakowie) – polski fizyk matematyczny specjalizujący się w optyce i termodynamice statystycznej, syn filozofa Romana Witolda Ingardena, ojciec architekta Krzysztofa Ingardena oraz lekarza weterynarii Jacka Ingardena.

W latach 1930-1936 uczęszczał do III Gimnazjum Państwowego we Lwowie, gdzie matematyki nauczał Juliusz Paweł Schauder, a maturę zdał w 1938 roku w Gimnazjum Państwowym im. Mikołaja Kopernika we Lwowie. Podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza, jego wykładowcami matematyki byli tam min. Juliusz Paweł Schauder, Stefan Banach i Hugo Steinhaus, a fizyki Stanisław Loria i Wojciech Rubinowicz.

Po wybuchu II wojny światowej kontynuował studia na Uniwersytecie Lwowskim, którego nazwa została zmieniona na Iwana Franki, a potem na tajnym polskim uniwersytecie we Lwowie. Od 1941 roku pracował jako optyk w fabryce optycznej Bujaka we Lwowie, a od 1944 roku w Optyczno-Mechanicznych Warsztatach Lwowskiego Okręgu Wojskowego.

Po wojnie i wysiedleniu ze Lwowa znalazł się w Krakowie, gdzie został zatrudniony jako asystent w Katedrze Fizyki organizowanej Politechniki Śląskiej. Równocześnie kontynuował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (jego wykładowcami byli wówczas m.in. Jan Weyssenhoff oraz Konstanty Zakrzewski). Magisterium uzyskał w 1946 roku pod opieką Wojciecha Rubinowicza.

Pracę naukową rozpoczął w 1945 roku na Politechnice Śląskiej w Krakowie, ale w tym samym roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie podjął pracę asystenta w Katedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1949 roku uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Warszawskim, jego rozprawa nosiła tytuł O idealnym odwzorowaniu przestrzeni w mikroskopie elektronowym, a promotorem był Wojciech Rubinowicz. W 1954 roku otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego, a 1964 tytuł profesora zwyczajnego nauk fizycznych. W 1960 roku złożył rozprawę habilitacyjną, ale nie została ona przyjęta przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną ze względu na wcześniejszą nominację profesorską. Od 1954 roku pracował również w Instytucie Fizyki PAN, gdzie zorganizował Zakład Niskich Temperatur we Wrocławiu (potem włączony w strukturę Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych im. Włodzimierza Trzebiatowskiego PAN).

W latach 1966-1991 był profesorem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1969-1986 był dyrektorem Instytutu Fizyki UMK, kierował Katedrą Termodynamiki i Teorii Promieniowania (1966-1969), Katedrą Fizyki Teoretycznej (1969-1986) i Katedrą Fizyki Statystycznej (1986-1991).

Był twórcą czasopism Reports on Mathematical Physics (1970) i Open Systems and Information Dynamics (1992), które znajdują się na liście filadelfijskiej.

Oprócz zajęć z fizyki od lat 70. prowadził lektorat z języka japońskiego na UMK. W 1991 przeszedł na emeryturę. W 1992 roku na Wydziale Filologicznym UMK została powołana (m.in. dzięki jego staraniom) Pracownia Języka i Kultury Japońskiej, w jej ramach prowadził wykłady z japonistyki. W 1996 r. został doktorem honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

W 2002 roku cesarz Akihito odznaczył go Orderem Świętego Skarbu - Złotymi Promieniami ze Wstęgą.

Był autorem licznych prac naukowych z zakresu fizyki matematycznej, kilkunastu podręczników i skryptów z fizyki teoretycznej i matematyki, a także książek o charakterze filozoficzno-historycznym. Był znawcą współczesności, historii, kultury i języka japońskiego. Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego syn, architekt Krzysztof Ingarden pełni funkcje konsula honorowego Japonii w Krakowie.

Wybrane publikacje

• Elektrodynamika klasyczna (1979, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim, ISBN 8301004649)
• Mechanika klasyczna (1980, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim, ISBN 8301003466)
• Analiza matematyczna dla fizyków (1981, wraz z Lechem Górniewiczem, ISBN 830101198X)
• Mechanika kwantowa: ujęcie w przestrzeni Hilberta (1989, wraz z Marianem Grabowskim, ISBN 8301085789)
• Fizyka statystyczna i termodynamika (1990, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim i Ryszardem Mrugałą, ISBN 8301088265)
• Algebra z geometrią dla fizyków (1993, wraz z Lechem Górniewiczem, ISBN 832310451X)
• Fizyka i fizycy: studia i szkice z historii i filozofii fizyki (1994, ISBN 8323105758)
• Roman Witold Ingarden: życie filozofa w okresie toruńskim (1921-1926) (2000, ISBN 8323111464)
• O fizyce i innych naukach ścisłych w Wilnie, Toruniu i gdzie indziej: rozmowy z profesorami Kazimierzem Antonowiczem, Wilhelminą Iwanowską, Leonem Jeśmanowiczem, Jerzym Rayskim (2005, wraz ze Sławomirem Kalembką, ISBN 8323117802)