Maurycy Horn

Maurycy Horn (ur. 16 listopada 1917 w Wiedniu, zm. 21 listopada 2000 w Warszawie) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, w latach 1970-1991 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, mąż Elżbiety Horn.

Urodził się w Wiedniu, w żydowskiej rodzinie pochodzącej ze Lwowa. Stało się tak, ponieważ podczas I wojny światowej Lwów na pewien czas zajęli Rosjanie i w obawie przed nimi Adolf Horn z małżonką Stefanią schronili się w stolicy Austrii, aby tam u krewnych przeczekać zawieruchę wojenną. Po zakończeniu wojny Hornowie wrócili do odrodzonej Polski. Początkowo osiadli w Brzeżanach, a w 1919 roku wrócili do Lwowa. Tam Maurycy Horn uczęszczał do V Gimnazjum im. hetmana Stefana Żółkiewskiego.

W 1936 roku podjął studia historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Trafił na seminarium profesora Stanisława Łempickiego, który miał największy wpływ na skrystalizowanie się zainteresowań naukowych Maurycego Horna. Duże znaczenie w jego biografii naukowej mieli również: Teofil Modelski, Stanisław Hoszowski i Franciszek Bujak. Studia ukończył w 1940 roku, kiedy to Lwów znajdował się pod okupacją radziecką. 14 stycznia 1941 roku zawarł związek małżeński z koleżanką ze studiów Elżbietą Buksbaum. Wówczas podjął pracę w Archiwum Miejskim. Po napaści Niemiec na ZSRR został razem z całym personelem archiwum ewakuowany początkowo do Kijowa, a później do Uzbekistanu. Tam w obwodzie saratowskim podjął pracę jako nauczyciel. Po pewnym czasie został dyrektorem Polskiego Domu Dziecka w osiedlu Chanaka koło Stalinabadu (Duszanbe) w Tadżykistanie. W tym czasie wstąpił do Związku Patriotów Polskich.

Po zakończeniu wojny Maurycy Horn powrócił do Lwowa, gdzie przez pięć lat pracował jako zastępca dyrektora w filii Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy. W tym czasie przygotowywał rozprawę doktorską, którą obronił w czerwcu 1948 roku w Instytucie Pedagogicznym im. Aleksandra Hercena w Leningradzie. Następnie rozpoczął pracę dydaktyczną w uczelniach lwowskich, m.in. przez niecały rok na Uniwersytecie im. Iwana Franko we Lwowie. Publikował w tym czasie wiele artykułów w czasopismach naukowych rosyjskich i ukraińskich na tematy historii średniowiecznej i nowożytnej.

We wrześniu 1957 roku wspólnie z żoną Elżbietą w ramach tzw. drugiej repatriacji wyjechał do Polski, gdzie otrzymał propozycję pracy na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz w gdańskiej i opolskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej. Wybrał przyjazd do Opola, ponieważ tam zagwarantowano mu mieszkanie w nowo wzniesionym Domu Profesora. Przez pierwszy rok prowadził wykłady z historii na filologii rosyjskiej. Rok później otwarto studia historyczne, gdzie zatrudnił się Maurycy Horn. Specjalizował się głównie w historii gospodarczej Polski. Początkowo był dziekanem Wydziału Filologiczno-Historycznego, następnie prodziekanem, a od 1 października 1966 roku do 1 maja 1968 roku - rektorem WSP. Był inicjatorem rozbudowy biblioteki naukowej, do której sprowadził ze Lwowa liczne cenne księgi. W latach 1959-1960 był prezesem Związku Nauczycielstwa Polskiego przy Wyższej Szkole Pedagogicznej, następnie prezesem opolskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz prezesem Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Od marca 1964 do września 1965 roku był dyrektorem Instytutu Śląskiego w Opolu.

Podczas wydarzeń marcowych Maurycy Horn bronił nietykalności miasteczka akademickiego i nie pozwolił milicji rozganiać i pacyfikować wieców, które odbywały się na terenie uczelni. Swoją rozwagą uchronił wielu strajkujących przed represjami. Za swoją postawę został usunięty z funkcji rektora na fali antysemickich ataków, jednak nie został zwolniony z uczelni.

W 1973 roku został dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. Łączył tę funkcję z pracą dydaktyczną w Opolu. Wówczas został również członkiem Komitetu Badań Historycznych i Komitetu Nauk Orientalistycznych oraz Rady Towarzystw Naukowych Polskiej Akademii Nauk. W 1977 roku został członkiem zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka. W 1981 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. W 1984 roku po przejściu na emeryturę przeprowadził się wraz z żoną do Warszawy, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 2).