Stanisław Pigoń

Stanisław Pigoń (ur. 27 września 1885 w Komborni koło Krosna, zm. 18 grudnia 1968 w Krakowie) – historyk literatury polskiej, edytor, wychowawca i pedagog. Ojciec Krzysztofa Pigonia, profesora Uniwersytetu Wrocławskiego.

W latach 1906-1912 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W latach 1921-1930 był profesorem historii literatury polskiej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a w 1926-1928 jego rektorem. W 1931-1960 (z przerwą 1939-1945) był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Stanisław Pigoń pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Jego droga do profesury była długa i pełna przeszkód; rodzina nie ułatwiała mu drogi do poszerzania wiedzy. Urodził się na wsi, więc jego głównym zajęciem miała być praca na roli i pomoc rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Stanisław wolał jednak czytać książki niż chodzić za pługiem. Rodzina niechętnie odnosiła się do jego decyzji o wyjeździe na studia (głównym problemem były zbyt skromne finanse). Doszło już nawet do tego, że Stanisław zaniechał myśli o studiach. Ostatecznie po skończeniu jasielskiego Gimnazjum jednak udało mu się wyjechać do Krakowa i rozpocząć studia na UJ. Nie powrócił już na stałe w rodzinne strony.

W czasie I wojny światowej służył jako oficer w armii austro-węgierskiej - w 2. Pułku Artylerii Fortecznej; brał udział m.in. w zdobywaniu belgijskiej twierdzy Namur. Od listopada 1918 służył w Wojsku Polskim, biorąc udział w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-radzieckiej. Od marca do czerwca 1919 r. był dowódcą pociągu pancernego PP.4 "Hallerczyk". Miedzy sierpniem 1919 a sierpniem 1920 był zwolniony ze służby wojskowej jako wykładowca. W związku z zagrożeniem ofensywą radziecką, od sierpnia do października 1920 był dowódcą pociągu pancernego PP.20 "Bartosz Głowacki". Po zakończeniu działań wojennych został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W 1923 roku posiadał przydział mobilizacyjny do 23 Pułku Artylerii Polowej w Będzinie. W 1934 roku pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V .

Na początku okupacji Pigoń (wraz z grupą profesorów krakowskich) więziony był w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Swoje doświadczenia z pobytu w obozie ujął w szkicu Wspomnienia z obozu Sachsenhausen 1939-40. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności. Koleje swojego życia opisał w pamiętniku Z Komborni w świat i Z przędziwa pamięci. Urywki wspomnień.

Pigoń zajmował się literaturą jako przekazem doniosłych treści poznawczych, ideowo-wychowawczych i filozoficznych oraz jej rolą w kształtowaniu polskiej świadomości narodowej. Był skrupulatnym badaczem i wydawcą tekstów ważnych dla poznania życia i twórczości wielkich pisarzy. Interesował się szczególnie okresami romantyzmu i modernizmu, a przede wszystkim postacią i dziełem Adama Mickiewicza. Badał również i wydawał utwory Aleksandra Fredry, Stefana Żeromskiego i Władysława Orkana. Pigoń był także odkrywcą twórczości samorodnych pisarzy chłopskich; zajmował się kulturą polskiej wsi.

Ponadto, po odejściu Wincentego Lutosławskiego, przewodził wileńskiej sekcji ruchu Eleusis.

Księgozbiór Stanisława Pigonia, liczący 9351 woluminów, został po jego śmierci, zgodnie z jego wolą, przekazany Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. W 1982 r. utworzono Pracownię Polonistyczna Pigonianum, którą w 2004 r. przeniesiono do nowego gmachu Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1954).