Stanisław Smolka

Stanisław Smolka (ur. 29 czerwca 1854 we Lwowie, zm. 27 sierpnia 1924 w Nowoszycach (Polesie) – polski historyk, współtwórca i przedstawiciel krakowskiej szkoły historycznej, syn wybitnego adwokata i polityka – Franciszka Smolki.

Badał głównie początkowe okresy historii Polski: piastowski i jagielloński, również czasy Królestwa Polskiego. Dzieje Polski przedstawiał w szerszej perspektywie na tle dziejów powszechnych, odmiennie od dotychczasowych trendów romantycznych – z dużym krytycyzmem. Jego poglądy i metody badawcze wywarły ogromny wpływ na jego kontynuatorów oraz następne pokolenia mediewistów. W latach 1876-1883 był profesorem Uniwersytetu we Lwowie, następnie w okresie 1883-1902 na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w latach 1895-1896 pełnił funkcję rektora.

W 1886 zorganizował tzw. Ekspedycję Rzymską, której celem było przyswojenie polskiej nauce dokumentów z archiwum w Watykanie. W latach 1908-1919 był dyrektorem Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, ponadto od 1919 był profesorem KUL, a od 1881 członkiem krakowskiej Akademii Umiejętności pełniącej funkcję ogólnonarodową, do której zjeżdżali uznani uczeni z terenów całej byłej Rzeczypospolitej, w latach 1891-1902 został jej sekretarzem generalnym. Smolka mieszkał w 1910 w domu Heleny Rusockiej w Rudawie, a w latach 1912-1914 w pobliskich Niegoszowicach. Za wybitne osiągnięcia naukowe Akademia przyznała mu nagrodę pieniężną w 1924. Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wymieniany jest również w gronie najbardziej zasłużonych współpracowników Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Był członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. W 1913 otrzymał austriackie szlachectwo II stopnia (z tytułem "Ritter").

Po śmierci został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Był autorem licznych prac i studiów, m.in.:

• Henryk Brodaty. Ustęp z dziejów epoki piastowskiej (1872)
• Mieszko Stary i jego wiek (1881)
• Uwagi o pierwotnym ustroju społecznym Polski piastowskiej (1881)
• Szkice historyczne t. 1-2 (1882-1883) Warszawa
• Dzieje narodu polskiego t. 1-2 (1897).
• Poczet królów Polskich. Zbiór portretów historycznych (1893).
• Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym Tom 1 (1907) Tom 2 (1907)
• Dziennik Franciszka Smolki, 1848-1849, w listach do żony (1913)