Maria Bartusówna

Maria Mirosława Bartusówna (ur. 10 stycznia 1854, Lwów - zm. 5 października 1885 tamże) – polska poetka epoki pozytywizmu.

Córka malarza Stanisława Bartusa i Henryki ze Szczepańskich. Jej ojcem chrzestnym był pisarz i dziennikarz Jan Zachariasiewicz. Po śmierci ojca w 1859 spędziła kilka lat w rodzinie dziadka - Jana Juliana Szczepańskiego, dziennikarza i wydawcy. W późniejszych latach mieszkała, wraz matką i ojczymem, w Roztokach nad Czeremoszem oraz u wuja Marcelego Sławińskiego w Kołomyi, gdzie współpracowała z teatrem amatorskim i była związana ze środowiskiem działaczy społecznych.

W 1874 w przeprowadziła się do Lwowa. W 1876 roku rozpoczęła kurs freblowski. W latach 1876-1878 pracowała w ochronkach. Przez krótki czas mieszkała w Warszawie, gdzie Antoni Odyniec zaprosił ją do współpracy z czasopismem "Kronika Rodzinna", a także w Krakowie. Po zdaniu egzaminu nauczycielskiego w 1878 pracowała jako nauczycielka w szkołach wiejskich, m.in. w Sokolnikach pod Lwowem (1879-1880) i Nienadowej (1881-1882). Po powrocie do Lwowa starała się bezskutecznie o posadę w urzędzie - z braku środków nie mogła przystąpić do kursu na nauczyciela miejskiego. Współpracowała m. in. z czasopismami: "Dziennik Mód" (Kraków), "Tydzień" (Lwów) i "Ognisko Domowe" (Warszawa).

W 1870, mając szesnaście lat, zadebiutowała patriotycznym poematem Trzy obrazy Sybiru w tygodniku "Jutrzenka", wydawanym w Kołomyi. Pierwszy zbiór wierszy Bartusówny (pod pseudonimem Marya B) pt. Poezje ukazał się w 1876 we Lwowie nakładem księgarni Władysława Bełzy. W 1880 opublikowała rozszerzone wydanie debiutu, w 1884 – poemat Czarodziejska fujarka, a w 1885 – opowieść prozą Duch ruin.

W ostatnich latach życia Maria Bartusówna chorowała na gruźlicę, co było powodem jej śmierci. Pochowana została we Lwowie na Cmentarzu Łyczakowskim.

Twórczość

W liryce Bartusównej znajdowało odbicie jej życie osobiste - osierocenie, trudne warunki życiowe, choroba, zawód miłosny. W poematach nawiązywała do romantyków, zwłaszcza do Juliusza Słowackiego. Ostatni z poematów, Czarodziejska fujarka (1884), jest alegorią różnych warstw narodu walczących ze sobą lub pogrążonych w niemocy. Ostatecznie natchniony ludowy śpiewak pokonuje dźwiękiem fujarki Ducha Burzy, przedstawiając wizję zgody i otrząśnięcia się z marazmu. Inne poematy jej autorstwa to m. in. Magdalena, Wilia szlachecka.

Ważne miejsce w twórczości zajmowały motywy patriotyczne - Bartusówna wychowała się w atmosferze żałoby narodowej po klęsce powstania styczniowego, interesowała się losami powstańców, walką o niepodległość Polski. Tematom powstańczym poświęcone były wiersze i poematy Trzy obrazy Sybiru, Sen powstańca, W dwudziestą rocznicę powstania styczniowego. Z racji miejsca zamieszkania na kresach południowo-wschodnich w jej twórczości pojawiały się także wątki ukraińskie, np. w poemacie Opryszek (1876), którego akcja dzieje się na Huculszczyźnie.