Bolesław Gebert

Bolesław Konstanty Gebert, znany jako Bill Gebert (ur. w 1895 r. w Tykocinie, zm. 1986 r. w Warszawie) – współzałożyciel Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych, współzałożyciel organizacji polonijnych w USA, ambasador PRL w Turcji, działacz komunistyczny i agent wywiadu radzieckiego INO

Urodził się w rodzinie chłopskiej. W 1912 r. wyemigrował z będących pod zaborami ziem polskich do USA, gdzie pracował jako górnik w kopalni Auchincloss. Od 1912 członek UMWA. W 1914 zorganizował Polski odział Amerykańskiej Parii Socjalistycznej. W 1915 zorganizował w Wilkes-Barre pierwszą okrętową konferencję polskiej lewicy socjalistycznej w USA. 1916-1918 zatrudniony w fabryce samochodów Curtis w Buffalo. 1 września 1919 był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych. Wszedł do władz partii komunistycznej w Chicago i Pittsburghu.

Po utworzeniu Kongresu Związków Zawodowych (CIO), przyczynił się do zasilenia jego szeregów Polakami. W 1920 roku, kiedy na ziemiach odrodzonej Polski trwała wojna polsko-bolszewicka, Gebert szerzył propagandę prosowiecką wśród robotników amerykańskich.  Organizował także akcje mające na celu torpedowanie finansowego wsparcia Polonii Amerykańskiej dla obrony Polski w wojnie 1920 r. (akcja przeciwko wykupywaniu w USA polskich obligacji rządowych). Od 1924 pracował na budowach w Detroit. Został zastępcą członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego KP USA, a w 1932 r. delegatem KP USA na XII Plenum Kominternu w Moskiwe.

Za działalność komunistyczną 12 maja 1934 r. władze amerykańskie zdecydowały o jego deportacji ze Stanów Zjednoczonych do Polski. Polskie MSZ odrzuciło jednak możliwość przyjęcia go na terytorium RP argumentując, że Gebert nigdy nie wystąpił o obywatelstwo polskie. W latach 1933-1938 publikował artykuły w biuletynie partyjnym KPUSA pt.: The Communist.

Działalność Geberta wzmogła się z chwilą wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r., kiedy to aktywnie prezentował w USA sowiecki punkt widzenia. Występował jako gorący zwolennik sowieckiej inwazji na Polskę 17 września 1939 i wzywał do uznania skutków zawartego przez ZSRR i hitlerowskie Niemcy Paktu Ribentropp-Mołotow. Podczas wiecu, który odbył się w Detroit dwa dni po agresji (19 września 1939 r.), Gebert otwarcie agitował za poparciem dla ZSRR. W 1940 r. został przewodniczącym stowarzyszenia Polonia Międzynarodowego Związku Robotniczego oraz Biura Polskiego KC KP USA.

W 1946 r. FBI kolejny raz zwróciło uwagę roku działalność Geberta, który pełnił wówczas rolę sekretarza generalnego radykalnej komunistycznej organizacji o nazwie Międzynarodowy Porządek Robotniczy. Rozwijał również działalność prosowieckiego Kongresu Słowiańskiego w USA. Zagrożony aresztowaniem przez służby amerykańskie w 1947 r. Gebert ucieka ze Stanów Zjednoczonych, odpływając do komunistycznej Polski na na pokładzie liniowca "Stefan Batory".

Depesze Bolesława Geberta ujawniono w sowieckich raportach z 1944 roku rozszyfrowanych w ramach projektu Venona. Wynika z nich, że Gebert był agentem wywiadu ZSRR o pseudonimie Ataman, będący ważnym źródłem dla oficera NKGB o pseudonimie Chan (Chan Selim).

Po ucieczce z USA do Polski w 1947 r. objął wysokie stanowisko w kontrolowanych przez PZPR związkach zawodowych. W latach 1949- 1950 był sekretarzem SFZZ. W 1950 roku został przedstawicielem światowego ruchu związkowego przy ONZ i naczelnym redaktorem "Głosu Pracy". W latach 1960–1967 był ambasadorem PRL w Turcji. W 1967 przeszedł na emeryturę.

Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, a także Medalami 10- i 40-lecia Polski Ludowej.

Życie prywatne

Dziadek Bolesława był powstańcem styczniowym. Został zesłany na Sybir gdzie zginął. Ojciec Konstanty był działaczem PSL Wyzwolenie za swoją działalność w 1923 był więziony.

Bracia: Piotr służył w armii Carskiej w 1917 przeszedł na stronę rewolucji, wstąpił do Czerwonej Gwardii potem do Armii Czerwonej. W 1924 został wywieziony na Syberię. Pozostali bracia: Mieczysław, Henryk i Aleksander byli członkami AK. Aleksander był aresztowany przez UB.

Żoną Bolesława była dziennikarka Krystyna Poznańska-Gebert (1916–1991), żołnierz 3 Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, zaś po wojnie dziennikarka, publicystka i tłumaczka. Miał córkę i dwóch synów. Konstanty jest dziennikarzem publikuje pod pseudonimem Dawid Warszawski.