Janina Jentys-Szaferowa

Janina Maria Jentys-Szaferowa (ur. 24 czerwca 1895 w Krakowie, zm. 16 stycznia 1983 tamże) – polska botaniczka, profesor zwyczajny, wieloletnia kierowniczka Zakładu Zmienności Roślin Instytutu Botaniki Polskiej Akademii Nauk, popularyzatorka nauki. Żona Władysława Szafera.

Janina Jentys była córką Stefana Jentysa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, fizjologa roślin i chemika oraz Anny z Czermaków, siostrą Stanisława, Władysława i Czesława Jentysów. Uczęszczała do Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi, a następnie do klasycznego Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego H. Strażyńskiej w Krakowie, gdzie w 1914 roku złożyła egzamin dojrzałości. Była uczennicą między innymi Romana Gutwińskiego i Franciszka Tondery. W 1915 roku rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które przerwała w roku akademickim 1918/1919 i podjęła ponownie w 1925 roku. Absolutorium uzyskała 30 kwietnia 1930 roku, tytuł doktora filozofii w zakresie botaniki, na podstawie pracy Budowa błon pyłków leszczyny, woskownicy i europejskich brzóz oraz rozpoznawanie ich w stanie kopalnym 28 marca 1931 roku. Oprócz Władysława Szafera, który w 1919 roku został jej mężem, do grona jej wykładowców należeli: Emil Godlewski ojciec, Edward Janczewski-Glinka, Marian Raciborski, Józef Rostafiński, Kazimierz Rouppert i Władysław Vorbrodt.

Od 1918 roku pracowała jako wolontariuszka w Instytucie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1936–1939 w Instytucie Badawczym Lasów Państwowych w Warszawie. Po zakończeniu wojny powróciła na Uniwersytet Jagielloński, jako starszy asystent w Zakładzie Anatomii i Cytologii Roślin (1945–1948), a następnie starszy asystent w Zakładzie Farmakognozji (1948–1949). Przez kolejny rok była pracownikiem naukowym Polskiej Akademii Umiejętności, zaś w latach 1950–1953 kierownikiem grupy biometrycznej krakowskiej Pracowni Paleobotaniki Czwartorzędu Instytutu Geologicznego w Warszawie. W 1951 roku uzyskała tytuł doktora habilitowanego oraz stopień docenta. W 1953 roku rozpoczęła pracę w Zakładzie (później Instytucie) Botaniki PAN, jako kierownik Pracowni Zmienności i Ewolucji Historycznej Roślin, a od 1956 roku kierownik Zakładu Zmienności Roślin. W 1954 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1962 profesora zwyczajnego.

Głównymi kierunkami jej prac badawczych były: biometria, paleobotanika i systematyka. Była autorką ponad 80 prac, w tym 26 prac oryginalnych, stworzyła metodę graficzną porównywania kształtów roślinnych nazwaną jej nazwiskiem, opracowała rodzinę Betulaceae do II tomu Flory Polski, redagowanej przez Władysława Szefera (1921), pracowała nad metodami rozpoznawania pyłków drzew w stanie kopalnym, prowadziła badania nad brzozą ojcowską, uwieńczone wyjaśnieniem jej pochodzenia i pozycji systematycznej. Była prekursorką ochrony czynnej stanowisk tego gatunku. W okresie międzywojennym organizowała cykle imprez oświatowych służących popularyzacji botaniki, wygłaszała pogadanki w Polskim Radiu i publikowała artykuły popularnonaukowe. W 1947 roku opublikowała Poznaj 100 roślin: klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych, przeznaczony do użytku uczniów szkół podstawowych, który do roku 1992 miał 32 wydania. Wraz z mężem była autorką książki Kwiaty w naturze i sztuce (1939, wznowienia 1948 i 1958), ilustrowała książki Władysława Szafera: U progu Sahary: Wrażenia z wycieczki do Tunisu odbytej na wiosnę 1924-go roku (1925) i Yellowstone: kraj gorących źródeł i niedźwiedzi (1929). Od założenia w 1922 roku była członkinią Polskiego Towarzystwa Botanicznego, w 1972 roku została jego członkiem honorowym. Była członkinią Rady Naukowej Instytutu Botaniki PAN, Komisji Biologicznej Krakowskiego Oddziału PAN, Komisji Ewolucjonizmu PAN oraz Rady Naukowej Zakładu Dendrologii i Arboretum Kórnickiego PAN.

18 marca 1919 roku została żoną profesora Władysława Szafera. Mieli troje dzieci: Tadeusza, profesora architektury; Annę, polonistkę, malarkę i graficzkę oraz Stanisława. Na emeryturę przeszła 1 stycznia 1966 roku. Zmarła 16 stycznia 1983 roku i została pochowana obok męża na Cmentarzu Rakowickim.