Czesław Białobrzeski

Czesław Białobrzeski (ur. 31 sierpnia 1878 w Powszechoniach koło Jarosławia, Rosja, zm. 12 października 1953 w Warszawie) – polski fizyk teoretyk i astrofizyk.

W latach 1896–1901 studiował na Uniwersytecie Kijowskim. Studia kontynuował w latach 1908–1910 w Paryżu u prof. Langevina w Collège de France.

W roku 1914 został profesorem na Uniwersytecie Kijowskim. Po I wojnie światowej zorganizował Polskie Kolegium Uniwersyteckie, na czele którego stanął. W roku 1919 przyjechał w nowe granice odrodzonej Polski i objął katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwa lata później przeniósł do Warszawy, gdzie objął katedrę na Uniwersytecie Warszawskim, a wkrótce potem został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (od 1921) (po roku 1952 Polskiej Akademii Nauk). Był również członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1922) i Akademii Nauk Technicznych (od 1923).

Na Uniwersytecie Warszawskim zorganizował w 1931 roku nowoczesną, jak na owe czasy, pracownię doświadczalną, mieszczącą się przy ulicy Oczki 3. W pracowni – wraz ze swoimi asystentami Ignacym Adamczewskim, Stanisławem Mrozowskim i innymi – prowadził badania z dziedziny spektroskopii, dielektryków, promieniowania kosmicznego.

W latach 1934-1938 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Fizycznego. W 1938 zorganizował w Warszawie konferencję naukową na temat nowych teorii fizycznych, na którą przyjechał m.in. Niels Bohr.

Po zajęciu Polski przez Niemców w 1939 w New York Timesie pojawiła się notatka o rozstrzelaniu profesora. Wywołało to poruszenie w środowiskach emigracyjnych. Doktorant Białobrzeskiego – Myron Mathison napisał w 1940 krótki nekrolog profesora opublikowany w Nature.

W czasie II Wojny Światowej zorganizował w swoim laboratorium przy ulicy Oczki 3 placówkę usługową dla służb miejskich, będącą przykrywką dla tajnego nauczania i badań. Laboratorium zniszczone zostało podczas sowieckich nalotów na Warszawę z 20 na 21 sierpnia 1942.

Po wojnie zajmował się odtworzeniem zniszczonego podczas nalotów dzieła o podstawach poznawczych fizyki. Żył samotnie.

Praca naukowa

Czesław Białobrzeski jest autorem około 100 prac z zakresu termodynamiki, teorii względności, teorii kwantów, teorii budowy i ewolucji gwiazd, spektrografii, astrofizyki oraz filozofii fizyki. Zwrócił uwagę na rolę promieniowania w utrzymaniu stabilności gwiazd. Prace dotyczące tego zagadnienia opublikowane w 1911 roku przyniosły mu światowe uznanie. W zakresie filozofii rozważał zagadnienia indeterminizmu w aspekcie fizycznym.