Leopold Stanisław Kronenberg

Leopold Stanisław Kronenberg herbu Strugi (ur. 24 marca 1812 w Warszawie, zm. 5 kwietnia 1878 w Nicei) – polski bankier, inwestor i finansista żydowskiego pochodzenia, jeden z przywódców "białych" przed powstaniem styczniowym.

Pochodził z zamożnej rodziny rabinów żydowskich. Jego ojciec, pochodzący z Wyszogrodu, Samuel Eleazar Kronenberg (1773-1826) prowadził działalność bankową w Warszawie. Matką była Tekla z domu Levi (1775-1848). Leopold Stanisław Kronenberg miał siedmioro rodzeństwa: Ludwika, Rozalię, Stanisława Salomona, Dorotę (matkę Seweryna Loewensteina), Marię, Henryka Andrzeja i Władysława Alfonsa.

Po ukończeniu gimnazjum pijarskiego na Żoliborzu i maturze w Liceum Warszawskiem Leopold Kronenberg studiował na Akademii Praktyczno-Technicznej w Hamburgu oraz na Uniwersytecie Berlińskim. Zakończywszy studia w 1832, wrócił do kraju i zajął się prowadzeniem interesów. W 1846 przyjął protestantyzm wyznania ewangelicko-reformowanego.

Był żonaty z Ernestyną Rozalią Leo (1827-1893), córką Leopolda Augusta Leo, podobnie jak on zasymilowanego Żyda wyznania luterańskiego. Miał sześcioro dzieci: Stanisława Leopolda (1846-1894), przedsiębiorcę, Władysława Edwarda (1848-1892), muzyka i filantropa, Leopolda Juliana (1849-1937) bankiera, Teklę Julię (1851-1852) Marię Różę (1854-1944), żonę Karola Zamoyskiego, żonę Gustawa Taube, prowadzącą w Warszawie znany salon literacki i Rozalię (ur. 1857), żonę Aleksandra Orsetti.

Działalność gospodarcza

W 1833 Kronenberg został wpisany na listę kupców warszawskich. Zakres jego działalności gospodarczej obejmował wiele dziedzin. Najważniejszą bez wątpienia okazała się bankowość. Dzięki pewnemu poparciu administracji carskiej zdobył fortunę na dzierżawie monopolu tytoniowego. Wprowadził do Polski kapitał francuski Crédit Lyonnais i Crédit Mobilier. W 1851 założył swój własny dom bankowy pod firmą Leopold Kronenberg, kredytujący głównie przemysł i rolnictwo. W 1860 założył w Warszawie wielką fabrykę tytoniu, zatrudniającą 700 robotników. Apogeum swej działalności w sektorze bankowości osiągnął w 1870, kiedy to założył w Warszawie Bank Handlowy. Oprócz bankowości Kronenberga bardzo interesowało rolnictwo. Utrzymywał związki z ziemianami, brał udział w różnych inicjatywach propagujących unowocześnienie rolnictwa. Opowiadał się za oczynszowaniem chłopów. Właśnie z tą przestrzenią działalności Kronenberga wiąże się jego późniejsza działalność polityczna.

Kronenberg inwestował w transport kolejowy. Sfinansował budowę m.in tzw. Kolei Nadwiślańskiej. Inwestował również w przemysł. Oprócz wspomnianego już tytoniowego, także cukrowniczy i górniczo-hutniczy. Był on udziałowcem spółek górniczych, hutniczych i cukrowniczych. Wybudował on wiele cukrowni, a w 1870 był inicjatorem powstania Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru.

Był członkiem Komisji Umorzenia Długu Krajowego, Rady Przemysłowej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Królestwa Polskiego. Był członkiem zarządu Giełdy Warszawskiej, Starszym Zgromadzenia Kupców, prezesem Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Założył Bank Handlowy w Warszawie, Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Sprawował funkcję prezesa wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego. Był właścicielem dóbr Wieniec i Strugi.

Leopold Kronenberg prowadził też działalność wydawniczą. Od 1859 wydawał "Gazetę Codzienną", przemianowaną w 1861 na "Gazetę Polską". Było to pismo o zabarwieniu liberalno-demokratycznym, którego redaktorem był Józef Ignacy Kraszewski.

Leopold Kronenberg zbudował w latach 1868-1871 w Warszawie przy pl. Ewangelickim (obecny pl. Małachowskiego) monumentalny pałac, który spłonął we wrześniu 1939 i został rozebrany w latach sześćdziesiątych XX wieku.

Działalność polityczna

Działalność polityczna Kronenberga opierała się na lojalności wobec carskiej administracji. Był on jednym z nielicznych zwolenników znienawidzonego przez ówczesne społeczeństwo Aleksandra Wielopolskiego. "Biały bankier", jak nazywano Kroneneberga, poruszał się sprawnie po środowisku majętnych ziemian oraz warszawskiej elity i intelektualistów, tzw. millenerów. Właśnie w tych kręgach zaczęła się formować myśl polityczna "białych", opowiadających się za rozsądną pracą organiczną a dopiero w dalszej kolejności odzyskaniem niepodległości. 27 lutego 1861 był jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej, utworzonej dla uśmierzenia nastrojów rewolucyjnych po krwawym stłumieniu manifestacji patriotycznej przez wojsko rosyjskie. Działania te doprowadziły do powołania w 1861 Delegacji Miejskiej - kierownictwa partii "białych", w składzie której znalazł się m.in. Kronenberg. Po wybuchu powstania styczniowego i przejęciu władzy przez "czerwonych", "Biały bankier" stale zabiegał o zachowanie przewagi "białych" w rządzącym krajem Rządzie Narodowym. Po powstaniu styczniowym zrezygnował z aktywniejszych form działalności politycznej. Szczycił się przyjaźnią Józefa Ignacego Kraszewskiego. Odznaczony przez cara Orderem św. Włodzimierza i dziedzicznym szlachectwem nadanym mu 1868.

Za osiągnięcie życia Kronenberga uważa się utworzenie w 1875 Szkoły Handlowej w Warszawie.

Zmarł trzy lata później w Nicei. Pochowany został w kaplicy rodzinnej Kronenbergów na Cmentarzu Ewangelicko - Reformowanym w Warszawie.