Wiesław Müldner-Nieckowski

Wiesław Müldner-Nieckowski właśc. Emil Wiesław Müldner-Nieckowski (ur. 20 sierpnia 1915 w Zatorze, zm. 2 września 1982 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, malarz, rysownik, architekt wnętrz.

Pochodził ze spolonizowanej w XVIII w. gałęzi niemieckiego rodu Müldner de Mülheim herbu własnego. W czasie II wojny światowej zgodnie z tradycją rodzinną posłużył się nazwiskiem Władysław Nieckowski (dosłowne spolszczenie nazwiska Müldner), którego po raz pierwszy użył jego dziadek Wilhelm Müldner, kiedy uciekał z Sybiru jako zesłany tam powstaniec styczniowy (1867). Imię Emil występuje tylko w dokumentach oficjalnych - nigdy go nie używał.

Życie i działalność

Był synem inż. Gustawa Müldnera, profesora lwowskiej Szkoły Technicznej, który był także malarzem, ale nie wystawiał ani nie sprzedawał swoich prac. Jego matka, Sława Müldner-Wygrzywalska z d. Łapicka, była malarką, głównie akwarelistką, i konserwatorem zabytków. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. Ukończył IV Gimnazjum im. Jana Długosza, potem prawo na Uniwersytecie Lwowskim (nigdy tego zawodu nie uprawiał), a następnie rzeźbę i malarstwo w Académie de la Grande Chaumiére w Paryżu oraz architekturę wnętrz w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. W czasie wojny był żołnierzem Armii Krajowej, ps. "Mały". W latach 1945-1949 mieszkał w Zielonej Górze, był jednym z pionierów polskiego zasiedlenia tego miasta. Stworzył tam m.in. kabaret "Zielony Kot", brał udział w organizowaniu życia artystycznego. W 1949 przeniósł się z rodziną do Warszawy, gdzie mieszkał do śmierci. Przez wiele lat tworzył w pracowni przy ul. Świętojańskiej na Starym Mieście. Był także związany z Podkową Leśną, gdzie pod koniec życia wybudował nową pracownię rzeźbiarską. Ojciec polskiego pisarza Piotra Müldnera-Nieckowskiego i polskiego rzeżbiarza Jacka Müldnera-Nieckowskiego. Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie, w Alei Zasłużonych, we wspólnym grobie z matką.

Był aktywnym członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), m.in. przez wiele lat jego wiceprezesem. W ramach ZPAP stworzył Komisję Medalierską, która miała za zadanie promować polskich artystów rzeźbiarzy zajmujących się medalierstwem, a zwłaszcza przyciągać do tego gatunku rzeźby młodych artystów. Komisja ta odegrała dużą rolę w propagowaniu polskiego medalu za granicą. Pozostawał jej przewodniczącym do śmierci w 1982.

Twórczość

Jako rzeźbiarz i malarz uprawiał realizm, ale pozbawiony mimetyzmu, odwzorowywania rzeczywistości; wolał impresję i ekspresję. Jego styl cechował się skrótem rysunku, syntezą płaszczyzn i brył. Rzadko wykonywał dzieła w innej konwencji - obowiązujący w latach 60. abstrakcjonizm uważał za przemijającą modę, która ogranicza inwencję twórczą i nie wymaga szczególnych zdolności plastycznych, choć nie wykluczał istnienia arcydzieł abstrakcjonistycznych: wysoko cenił np. Henry'ego Moore'a, Brăncuşiego. Za arcymistrza rzeźby uważał jednak Michała Anioła.

Uznanie na świecie zyskał głównie jako autor medali artystycznych, które rzadko tworzył na zamówienie lub w celach pamiątkowych. Otrzymywał jednak także nagrody na międzynarodowych konkursach na pomniki (np. Pomnik Buddy w New Delhi, Pomnik Chana Asparucha w Sofii). Sztukę medalierstwa uważał za dziedzinę rzeźby, która nie ma nic wspólnego z rzemiosłem. Jego zdaniem medal może mieć charakter równie monumentalny co rzeźba pełna. Był współtwórcą tego kierunku w rzeźbie po II wojnie światowej. Jako jeden z pierwszych zrezygnował z klasycznych form medalu o kształtach geometrycznych (koło, wielokąt). W modelowaniu medali dążył do uzyskania wyrazistego efektu przestrzennego przy zachowaniu maksymalnej płaskości reliefu, z wykorzystaniem skrótu rysunku rzeźbiarskiego. Wrażenie "bryły w płaskiej powierzchni" potęgowało się dzięki opracowanym przez niego nowym technikom trwałego patynowania metali, nadającego im zmienną, zimną kolorystykę (zieleni, błękitów, szarości). Próbował również innych technik, m.in. ceramiki, rzeźbienia w szkle, wykorzystania grafiki w rzeźbie. Niektóre jego prace miały formę pośrednią między medalem a małą rzeźbą pełną.

Był autorem licznych rzeźb wolnostojących i wkomponowanych w architekturę Starego i Nowego Miasta oraz w innych miejscach Warszawy (m.in. Biały niedźwiedź, Rynek Nowego Miasta, Osaczony dzik, ul. Freta, Cztery wiatry, ul. Długa 38/40, Tympanon Pałacu Prymasowskiego, Dziewczyna z książką, Park Kultury, Słońce i motyl, Osiedle Młodych, Gladiator - rzeźba nad szczytem tympanonu Pałacu Krasińskich), płaskorzeźb (np. we wnętrzach Pałacu Ostrogskich przy ul. Tamka w Warszawie), pomników (m.in. Stefan Żeromski, Warszawa, ul. Obozowa róg Deotymy; Mickiewicz na Krymie, 1976, Biblioteka Miasta Stołecznego Warszawy, ul. Koszykowa 26). Uprawiał także sztukę sakralną, np. w kościele pw. Świętej Trójcy w Białobrzegach (miasto w woj. mazowieckim) znajdują się dwa jego duże obrazy "Święci Apostołowie Piotr i Paweł" (1959), "Święty Roch" (1959) - obydwa utrzymane w stylu realizmu postimpresjonistycznego, "Droga Krzyżowa", rzeźbiarskie zwieńczenie ołtarza ("Aniołki"), tabernakulum, płaskorzeźba "Matka Boska Ostrobramska".

Do jego ważniejszych wystaw indywidualnych należały ekspozycje w Zakopanem (1955), Warszawie (1956, 1965, 1976, 1977, a w Zachęcie 1979-1980), Paryżu (1960), Hamburgu (1965), w Zielonej Górze (głośna wystawa pośmiertna 1995). Ponadto brał udział w ponad 400 wystawach zbiorowych w kraju i za granicą, m.in. w Salonie Jesiennym w Paryżu (1960 - m.in. obraz Dachy Paryża).

Otrzymał liczne nagrody artystyczne za rzeźby, obrazy, grafiki i medale w kraju i za granicą, m.in. Nagrodę rządu francuskiego "Za wkład w życie twórcze Paryża" (1960), Nagrodę Miasta Warszawy za całokształt twórczości artystycznej (1978), Nagrodę Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie plastyki (1980), nagrody na międzynarodowych konkursach medalierskich (Arezzo 1964, 1965, 1967, Paryż 1967, 1975, Madryt 1968, Montecatini 1969, Moskwa 1970).

Jego prace znajdują się w zbiorach muzealnych i prywatnych w kraju i za granicą. Największy zbiór rzeźb, medali, obrazów i rysunków zgromadziło Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Duży zbiór medali posiada Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu. Medale i rzeźby pełne znajdują się także w innych muzeach, np. w Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Narodowym w Warszawie, Museo Dantesco w Ravennie (Włochy), British Museum w Londynie i wielu innych.